ΓΙΑΝΝΗΣ Β. ΚΑΡΑΣΤΑΘΗΣ
Δημοσιεύτηκε στη «Φωνή της Αλήθειας», αρ.φυλ. 63, 1-31/8/1996, σελ. 3 και 4
Δημοσιεύτηκε στην «Ανασύνταξη», αρ.φυλ. 67-68, 1-31/8/1999, σελ. 4
Το 1949 παρόλο που ο συσχετισμός των δυνάμεων, ύστερα και από το ανοιχτό πέρασμα του Τίτο στο στρατόπεδο του ιμπεριαλισμού, είχε αλλάξει αποφασιστικά προς όφελος του κυβερνητικού στρατού, ο Δημοκρατικός Στρατός και το 1949 έδωσε πολλές και αποφασιστικές νικηφόρες μάχες. Και μόνο η προδοσία του Τίτο σ' αυτή την καμπή, μας ανάγκασε σε υποχώρηση.
Οι μάχες στο Βίτσι άρχισαν στις 10 και τελείωσαν στις 14 Αυγούστου 1949. Η ενεργητική άμυνα των τμημάτων του ΔΣΕ ήταν τόσο δεινή που ξάφνιασε το ΓΕΣ και τον υπερστρατηγό τους Βαν Φλητ, αφού πολλές φορές περνούσαμε σε αντεπιθέσεις. Στις 14.8. από το Βίτσι περάσαμε στο Γράμμο.
Είμαστε στο 3ο Τάγμα, εφεδρεία του Γενικού Αρχηγείου του ΔΣΕ. Αποστολή δύσκολη και υπεύθυνη αφού πρέπει να αντιμετωπίζουμε όλες τις έκτακτες καταστάσεις και στα ρήγματα που τυχόν δημιουργεί ο εχθρός. Στις 24.8. άρχισαν και δω οι γενικές επιχειρήσεις του εχθρού που είναι τρομακτικές σε όγκο δυνάμεων και αγγλο-αμερικάνικα σύνεργα θανάτου.
Στο χρονικό αυτό σημείωμα θα περιγράψω την πολεμική περιπέτεια και δράση του 3ου Τάγματος την τελευταία μέρα στο Γράμμο.
27 Αυγούστου 1949. Η αντίσταση των μαχητών του ΔΣΕ και στο Γράμμο είναι πραγματικά υπεράνθρωπη. Καίγεται κυριολεκτικά ο τόπος. Και όμως μέσα απ' αυτή τη λάβα... ξεπετιούντε αγόρια και κορίτσια ακατάβλητοι, ορμητικοί και θαρραλέοι, υποχρεώνοντας τους μισθοφόρους του Τρούμαν να πισωγυρίζουν με μεγάλες απώλειες. Από που έβγαινε αυτή η λεβεντιά; Έβγαινε μέσα από τη δίκαιη υπόθεση του λαϊκού αγώνα που τον καθοδηγούσε το επαναστατικό ΚΚΕ.
27.8.1949, ώρα 11 το βράδυ. Οι μάχες κόπασαν για σήμερα και μόνο ο "Γολιάθ"* βάζει αραιά και που κάπου βλήμα έτσι για δείχνει την απαίσια παρουσία του. Γενικά επικρατεί μια ύπουλη ηρεμία σαν αυτή που συμβαίνει πριν την καταιγίδα. Σ' αυτήν την ανάπαυλα η διοίκηση του Τάγματος οι σ. Καρυοφίλης Γιάννης και Μούστος Μενέλαος συγκάλεσαν σύσκεψη των αξιωματικών με ένα θέμα: με αυξημένη επαγρύπνηση και ετοιμότητα να αντιμετωπίσουμε τις αυριανές και επόμενες επιθέσεις του εχθρού που θα είναι σφοδρές και αποφασιστικές. Και η διαταγή του Γ.Α. είναι να ενισχύσουμε τα τμήματα που αμύνονται στο βορειοδυτικό Φλάμπουρο.
Είμαστε πολύ συγκινημένοι. Αν μπορούσαμε να διακρίνουμε τα πρόσωπα μας μέσα στο σκοτάδι, θα βλέπαμε, ότι σ’ ολονών τα μάτια λαμπύριζε κάποιο κρυφό δάκρυ. Στο Γράμμο προς το παρόν δεν έχουμε σοβαρές απώλειες, η δύναμη του Τάγματος αυξήθηκε από ενισχύσεις και προσκολλημένους, μεταξύ αυτών και δυο ανώτερων στελεχών των σ. Θανάση Χατζή, Αντισυνταγματάρχη Π.Ε. και Θανάση Ρόμπα, Ταγματάρχη της Λαϊκής Πολιτοφυλακής.
28 Αυγούστου 1949, ώρα 5.30 το πρωί. Όπως πρόβλεψε η σύσκεψη, οι μάχες άρχισαν πριν ανατείλει ο ήλιος και είναι πολύ σκληρές. Έχουμε τραυματίες δυο Λοχαγούς. Ο κυβερνητικός στρατός διασπά τη γραμμή του γειτονικού μας τμήματος, αγκιστρώνεται στα γύρω υψώματα του ΒΑ Φλάμπουρου και κινείται κυκλωτικά.
28.8.1949, 6 ώρα το απόγευμα. Η κατάσταση είναι κρίσιμη. Ο διοικητής με τοποθετεί στην εμπροσθοφυλακή του Τάγματος με εντολή να κρατήσουμε τον Αυχένα στο Φλάμπουρο, αφήνοντας κατά μικρά διαστήματα συνδέσμους-δείκτες. Η διοίκηση μένει στο τέλος της φάλαγγας. Οι επιθέσεις που δεχόμαστε κατά κύματα από τους αφιονισμένους λοκατζήδες είναι ισχυρότατες και φονικές με πολλά θύματα για το στρατό. Στη μάχη αυτή η διοίκηση με ένα τμήμα αποκόπηκαν από τον υπόλοιπο κορμό του Τάγματος. Ο εχθρός μας κυκλώνει, κόβοντας δυτικά τον Αυχένα, το μοναδικό πέρασμα προς Γράμμουστα-Αλβανία.
28.8.1949, ώρα 9 το βράδυ. Ο κλοιός γύρω μας έχει ολοκληρωθεί. Δεν τολμούν όμως να μας επιτεθούν τη νύχτα στο δάσος "Παραδοθείτε ρε κορόιδα να γλυτώσετε... να πάμε και μεις στα σπίτια μας, ειδ' άλλως σας περιμένει η εξόντωση σας την Αυγήν", μας κράζουν οι φασίστες αξιωματικοί, ρίχνοντας συνεχώς τροχιοδεικτικές ριπές, πάνω από τα κεφάλαια μας για εκφοβισμό. Οι άμοιροι δεν ξέρουν ότι οι μαχητές του ΔΣΕ και μάλιστα οργανωμένο τμήμα δεν παραδίδονται, αλλά παλεύουν και νικούν.
Από τις πρωινές μάχες μέχρι στιγμής έχουμε τρεις τραυματίες και έναν νεκρό τον Π.Ε. διμοιρίας σ. Χρήστο Δάσιο. Το χειρότερο όμως είναι ότι μείναμε χωρίς τη διοίκηση μας. Η κατάσταση επιβάλλει αμέσως κάποιοι να αναλάβουν προσωρινά τη διοίκηση. Μαχητές και αξιωματικοί, μαζί και οι σ. Θ. Χατζής και Θ. Ρόμπας προτείνουν εμένα, μέλος του Επιτελείου του Τάγματος. Ένα καθήκον προσωρινό, αλλά πολύ υπεύθυνο σε τέτοιες συνθήκες πολιορκίας. Εκλέξαμε και άλλους ψυχομένους εθελοντές συντρόφους, όπως το Γιώργο Καράτζο από το Ντέντσικο ή τη Ζέρμα, που γνώριζε τα μέρη αυτά καλά, το Χάρη και άλλους που μου διαφεύγουν τα επίθετα τους
29 Αυγούστου 1949, ώρα 00.30 μετά τα μεσάνυχτα. Αρχίζουμε αθόρυβα, μέσα από μια χαράδρα την επιχείρηση έξοδο από τον κλοιό. Ο εχθρός ησυχάζει... Μπροστά πηγαίνει η διμοιρία του Γ. Καράτζου, εγώ, ο Χάρης, οι σύνδεσμοι και ακολουθεί όλο το τμήμα, πανέτοιμοι όλοι για κάθε απρόοπτο. Κινούμαστε μόλις Βόρειο-Ανατολικά, τελείως αντίθετα από τον Αυχένα, στα μετόπισθεν του εχθρού.
29 Αυγούστου 1949, ώρα 01.30. Μια αναφλεγόμενη, από τις ριπές δέσμη φωτοβολίδων, έγινε απροσδόκητα ευχάριστη αιτία να ξανασμίξουμε με το αποκομμένο τμήμα και τη διοίκηση του Τάγματος. Η συγκίνηση και η ανακούφιση που νοιώσαμε όλοι είναι απερίγραπτη. Ο διοικητής διορθώνει λίγο τη ρότα και συνεχίζουμε Ανατολικά τη διείσδυση. Εγώ με τον Καράτζο και τη διμοιρία του, πάλι στην κεφαλή του Τάγματος. Βρισκόμαστε στα μετόπισθεν μακριά από την πρώτη γραμμή. Περνάμε ανάμεσα από αραιή διάταξη του κυβερνητικού στρατού, που σε ορισμένα σημεία δεν απέχουμε ούτε 50 μέτρα από τις σκοπιές τους χωρίς να μας πυρο βολούν, πιθανόν γιατί μας θεωρούν δικό τους τμήμα. Δεν μπορούν να διανοηθούν ότι "οι συμμορίτες" έχουν διεισδύσει τόσο βαθειά και βρίσκονται τόσο κοντά τους.
29.8.1949, ώρα 03.00. Βγήκαμε από το δάσος που μας προστάτευε. Κινούμαστε Νότιο-Ανατολικά. Μπροστά μας δεξιά η Πόρτα Οσμάν φυσικό οχυρό που τώρα το κατέχει ο εχθρός. Μια τυχαία σύμπτωση, ο εμβολισμός με ένα Τάγμα του κυβερνητικού στρατού που ανηφόριζε και αιφνιδιάστηκε, καθώς και η σύντομη μάχη σώμα με σώμα που ακολούθησε, έγινε αιτία να αποκαλυφθεί η διείσδυση μας. Άναψαν τα γύρω υψώματα. Ανασυνταχτήκαμε αμέσως με μικρές απώλειες μόνον σε αγνοούμενους. Η κίνηση μας τώρα έγινε πολύ δύσκολη. Ωστόσο και μεις γνωρίσαμε τις θέσεις και τις εστίες πυρός του εχθρού και λάβαμε τα μέτρα μας.
29.8.1949, ώρα 07.00 το πρωί. Περνάμε κοντά στη θέση που ήταν πριν το Γενικό Νοσοκομείο του Δημοκρατικού Στρατού, καταδιωκόμενοι από εχθρικές δυνάμεις που μας πλαγιοβάλλουν και από Ανατολικά. Εδώ αναγκαστήκαμε να δώσουμε σύντομη και σκληρή μάχη. Τους καθηλώσαμε προσωρινά, έχουμε όμως απώλειες σε νεκρούς, τραυματίες και αγνοούμενους.
Ώρα 10.00. Η καταδίωξη συνεχίζεται με ενισχυμένες από μάδες δυνάμεις. Μας χτυπάνε με όλμους, βαριά πολυβόλα και δίπλα σ' όλα αυτά δεχόμαστε και άγριο βομβαρδισμό από 12 ελαφρά βομβαρδιστικά αεροπλάνα, από τα 40 που προμηθεύτηκε η κυβέρνηση από τη Δυτική Γερμανία. Δεν έχουμε καμιά απώλεια γιατί μας προστάτεψε η χαράδρα με τις πολλές τεθλασμένες. Έχουμε όμως μαζί μας ελαφρά τραυματίες, αλλά και πολλοί από μας που υποφέρουμε από παλιά και πρόσφατα σοβαρά τραύματα. Υποφέρουμε πολύ από τη δίψα, ιδιαίτερα οι τραυματίες μας.
Ώρα 11.30. Αφήσαμε την προστατευτική χαράδρα, γιατί πιο πέρα είχε στήσει ενέδρα ο εχθρός. Τώρα διαγράφουμε ένα τόξο με Νοτιο-Δυτική κατεύθυνση.
Πάνω στο ύψωμα δεξιό μας γίνεται φονική μάχη να συγκρατήσουν τον εχθρό, είναι όμως πολύ λίγοι οι δικοί μας και αναγκάζονται να ελιχθούνε. Τη στιγμή αυτή δεχτήκαμε ισχυρό μπαράζ πυροβολικού. Δεν έχουμε θύματα, πολεμώντας προχωράμε παρακάμπτοντας τον φλεγόμενο Αυχένα και με μια υπεράνθρωπη προσπάθεια μέσα από μια παραπλήσια χαράδρα ξεγλιστράμε και τούτη τη φορά μέσα από τον πύρινο κλοιό. Και εδώ διαπίστωσα πως ο άνθρωπος-αγωνιστής κρύβει μέσα του πολλές εφεδρείες δυνάμεων, φτάνει να μην χάσει το θάρρος του, να τις χρησιμοποιήσει αποφασιστικά την κατάλληλη στιγμή και να πιστεύει βαθειά στην επιτυχία του σκοπού του - στη νίκη.
29 Αυγούστου 1949, ώρα 12.30-13.00. Ύστερα από έναν εξαιρετικά δύσκολο, εξαντλητικό και τολμηρό ελιγμό, στα βαθειά μετόπισθεν του εχθρού, που κράτησε 16 ολόκληρες ώρες, και άλλες τόσες τελείως άυπνοι με συνεχείς μάχες, την ανείπωτη κούραση, τη φοβερή δίψα και τη διαρκή υπερένταση που ξεπερνούσε τα όρια της ανθρώπινης αντοχής, πατούσαμε πάλι, για λίγο όμως, στο Λεύτερο ακόμα ΓΡΑΜΜΟ.
Η χαρά και η ανακούφιση όλων μας είναι απερίγραπτη. Από νεκρούς και αιχμάλωτους που μας θεωρούσε ο εχθρός εμείς χάρη στην επαναστατική πρωτοβουλία των αξιωματικών και μαχητών του Τάγματος, το Τάγμα μας βγήκε από τον πύρινο κλοιό, τη σκληρή αυτή δοκιμασία με μικρές σχετικά απώλειες που είναι: 6 ελαφρά τραυματίες, 40-45 αγνοούμενοι, από τους οποίους οι 5 έφθασαν στο Τάγμα ακόμα και μέσα στην Αλβανία. Η πιο βαριά απώλεια ήταν τρεις νεκροί σύντροφοί μας: ο Ανθυπολοχαγός Χρήστος Δάσιος στις 28.8., ο υπολοχαγός του Λόχου Μηχανημάτων (δεν θυμάμαι το επίθετο του) και ο Ταγματάρχης σ. Θανάσης Ρόμπας. Οι δυο τελευταίοι σύντροφοι μας τραυματίστηκαν πολύ βαριά στις 29.8.1949 το πρωί και αυτοκτόνησαν για να μην πέσουν στα χέρια των αποθηριωμένων λοκατζήδων και μάδων. Ήταν όλοι τους μέλη και στελέχη του ΚΚΕ και λαμπρά παλικάρια.
Δεν προφτάσαμε να ξεκουραστούμε, γιατί στις 14.30, γύρω μας ξέσπασαν καινούργιες μάχες και κατά τις 5 το απόγευμα ο εχθρός κατέλαβε την κορυφή του θρυλικού Γράμμου No. 2522 και κινείται από Βορά προς Νότο την Μπάτρα και από Νότο προς Βορά για να κλείσει το μοναδικό πέρασμα μας προς την Αλβανία.
Ως τα σύνορα απομένουν περίπου χίλια μέτρα. Το Τάγμα μόλις πέρασε στη ΛΔ. Αλβανίας Εγώ με δυσκολία σέρνω το τραυματισμένο μου πόδι.
Οι γκάνγκστερ του αέρα ρίχνουν τις τελευταίες ρουκέτες και ριπές πάνω από τα κεφάλια μας και εμείς απαντάμε με κάθε όπλο στους αμερικανόδουλους πειρατές. Και μέσα σ' αυτόν τον πύρινο καταιγισμό, που η ζωή όλων μας παίζονταν "κορώνα-γράμματα", δοκιμάσαμε τη μεγαλύτερη έκπληξη της ζωής μας. Ανάμεσα στα οργανωμένα τμήματα, που διαβαίνουμε τα Ελληνο-Αλβανικά σύνορα, βρίσκεται και ο ΓΓ του ΚΚΕ σ. Νίκος Ζαχαριάδης και οι σ. Γ. Γούσιας και Λ. Βλαντάς με 7 ή 8 συνδέσμους. Αυτός ήταν ο Ν. Ζαχαριάδης. Τον γνωρίσαμε θαρραλέο οδηγητή στην πρώτη γραμμή και ψύχραιμο παλικάρι στη σύμπτυξη.
Σε λίγο τα αμερικανο-αγγλικά κανόνια της ντροπής και της βαρβαρότητας θα σιγήσουν εδώ, για να συνεχίσουν να σκορπούν τον όλεθρο και τη συμφορά σε άλλες περιοχές της γης, να σκλαβώνουν άλλους λαούς. Γιατί αυτός είναι ο απάνθρωπος νόμος των ιμπεριαλιστών - εχθρών της ειρήνης και της φιλίας των λαών - η καταστροφή και η δυστυχία των ανθρώπων.
29 Αυγούστου 1949, ώρα 6.30 το απόγευμα. Η κατάσταση εδώ πάνω είναι βαριά, μολυβένια. Είναι δύσκολο να περιγράψω τα συναισθήματα που νοιώθουμε όλοι τούτη την ώρα. Ζούμε τις τελευταίες στιγμές στον ΕΛΕΥΘΕΡΟ ΓΡΑΜΜΟ στο βουνό ΦΩΣ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ, που τόσο στενά συνδεθήκαμε μαζί του και που ύμνησε ο ΠΩΛ ΕΛΥΑΡ και πολλοί προοδευτικοί άνθρωποι.
Είναι μέρα χαρακτηριστική για την επανάσταση μας γιατί σήμερα, εξαιτίας της ξεδιάντροπης αγγλο-αμερικάνικης νέας κατοχής που υπέβαλλαν το 1944 στη χώρα μας, καθώς και άλλων γνωστών αιτιών, σταματάει ο τρίχρονος ηρωικός αγώνας του ΔΣ Ελλάδας. Για πολλούς συναγωνιστές και για μένα η μέρα αυτή είναι ιδιαίτερα οδυνηρή και γεμάτη από τις πιο διαφορετικές εμπειρίες που πραγματικά με ατσάλωσαν και γιγάντωσαν, περισσότερο απ' ότι όλη η πολεμική μου, και όχι μόνο, δράση στο Δημοκρατικό Στρατό.
29 Αυγούστου 1949, ώρα 7 το απόγευμα. Η ΤΕΛΕΥΤΑΙΑ ΜΕΡΑ ΣΤΟ ΓΡΑΜΜΟ ΜΑΣ. Στο βουνό-Σύμβολο που εκπροσωπεί όλους τους χώρους των αγώνων και θυσιών του λαού μας με πρωτοπόρους τους κομμουνιστές. Οι χώροι αυτοί πρέπει να γίνουν σημεία ΜΝΗΜΗΣ και μόνιμης ΙΣΤΟΡΙΚΗΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΗΣ ΑΝΑΦΟΡΑΣ από όλους εμάς τους συναγωνιστές τους, τις ηγεσίες, όλες τις οργανώσεις και βέβαια από την Πολιτεία, που για άλλες περιπτώσεις δείχνει μια δυσανάλογη υπερευαισθησία.
Έριξα μερικές ριπές με το αυτόματο μου για όλους τους νεκρούς μας και ορκίστηκα: "Σύντροφοι δεν θα σας ξεχάσουμε, θα ξανάρθουμε!" και δρασκέλισα την οριοθετική γραμμή προς τη φιλόξενη ΛΔ Αλβανίας
Σύντροφοι, ΔΕΝ ΣΑΣ ΞΕΧΝΑΜΕ! Αλμυρός, 29 Αυγούστου 1996
* «Γολιάθ» αποκαλούσαμε τα αμερικάνικα κανόνια και «Δαβίδ» τα δικά μας
