Σάββατο 15 Αυγούστου 2009

Πωλ Ελυάρ: Γυναίκες ηρωίδες

«Φωνή της Αλήθειας», αρ. φυλ. 63, 1-31 Αυγούστου 1996, σελ.2

Αδερφές μου στην Ελλάδα,
ω, γυναίκες λεβέντισσες,
μια συμφωνία κλείσατε
στο θάνατο ενάντια

Ω, ακριβές κι αθάνατες μου,
παίζετε τη ζωή σας
Για να υπάρχει ζωή.
Σίμωσε η μέρα, ω, αδερφές μου,

που θα γελάμε τη λέξη πόλεμος,
τη λέξη δυστυχία
Γιατί θα έχετε νικήσει

Πωλ Ελυάρ: Προσεύχονται οι χήρες και οι μανάδες

«Φωνή της Αλήθειας», αρ. φυλ. 63, 1-31 Αυγούστου 1996, σελ.2
Είχαμε δώσει τα χέρια μας
και τα μάτια μας γελούσαν δίχως λόγο
Με τα όπλα και με το αίμα
λυτρώστε μας από το φασισμό
Νανουρίζαμε ολάκερο το φως
και τα στήθη μας φούσκωναν γάλα
Αφήστε μας να πάρουμε τουφέκι
να βάλουμε σημάδι τους φασίστες
Ήμασταν η πηγή και ο ποταμός
κι ωκεανός να γίνουμε όνειρό μας
Τον τρόπο μόνο δώστε μας
μην πάρουν χάρην οι φασίστες
Απ' τους νεκρούς μας είναι λιγότεροι
κανένα δεν είχαν σκοτώσει οι νεκροί μας.
Αγαπιόμαστε δίχως να το σκεφτούμε
Χωρίς να καταλαβαίνουμε τίποτε έξω απ' τη ζωή
Αφήστε μας να πάρουμε τουφέκι
Στο θάνατο αντίκρυ θα σκοτωθούμε
(Απ' τη συλλογή: «Ελλάδα, τριαντάφυλλο του λογισμού μου»

Έφυγε απρόσμενα ο σύντροφος Δημήτρης Βύσσιος

«Φωνή της Αλήθειας», αρ. φυλ. 6, 1-15 Γενάρη 1994, σελ. 1

Στις 30 Δεκέμβρη έφυγε απρόσμενα από κοντά μας, αφήνοντας την τελευταία του πνοή στη “Σωτηρία” (Πέμπτη πρωί 07:10) ο αγαπητός μας σύντροφος Δημήτρης Βύσσιος, στέλεχος του επαναστατικού ΚΚΕ 1918-55, πολιτικός επίτροπος (αντισυνταγματάρχης) της 103 ταξιαρχία του ηρωικού ΔΣΕ και μέλος της Κίνησης για Ενιαίο ΚΚΕ.

Στην κηδεία του που έγινε στο νεκροταφείο Ζωγράφου στις 13 Δεκέμβρη παραβρέθηκε πολύς κόσμος: σύντροφοι, συναγωνιστές, φίλοι και συγγενείς για να τον αποχαιρετίσουν στην τελευταία του κατοικία. Ανάμεσα στα πολλά στεφάνια διακρίνονταν και εκείνο της Κίνησης για Ενιαίο ΚΚΕ με κόκκινη κορδέλα και την επιγραφή: “Στον αγαπητό μας σύντροφο Δημήτρη”.

Μνημόσυνο του σ. Δ. Βύσσιου θα γίνει Κυριακή (6 Φλεβάρη) ώρα 13:00 στο νεκροταφείο Ζωγράφου.

ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΝΤΟΚΟΥΜΕΝΤΟ: Δικαστική απόφαση-καταδίκη στο όνομα της Σοβιετικής Σοσιαλιστικής Δημοκρατίας του Ουζμπεκιστάν

«Φωνή της Αλήθειας», αρ. φυλ. 55, 1-15 Απρίλη 1996, σελ. 3

Ιστορικό Ντοκουμέντο


Δικαστική απόφαση-καταδίκη στο όνομα της Σοβιετικής Σοσιαλιστικής Δημοκρατίας του Ουζμπεκιστάν

   Χρόνος 1956, 14-23 Απρίλη

   Το Δικαστικό Συμβούλιο για εγκληματικές πράξεις του Ανωτάτου Δικαστηρίου της Ουζμπέκικης Σοβιετικής Σοσιαλιστικής Δημοκρατίας στη σύνθεση:

   1.Προεδρεύον μέλος Ανωτάτου Δικαστηρίου ΣΣΔΟυ. Γκορενκόβα, 2. Λαϊκοί Σύνεδροι Σάτσκιϊ, Βραντίϊ, 3. Γραμματέας Μπεκασίεβα. Με τη συμμετοχή βοηθού Εισαγγελέα Ζοτόβα, νομικών εκπροσώπων Ζουτσένκο, Νοβίκοβα, Σαποβάλοβα, Μιράτσκοβα και Ζουκόβσκαγια. Εξέτασε σε ανοιχτή συνεδρίαση του δικαστηρίου την εγκληματική πράξη των κατηγορημένων:

ΦΡΑΓΚΟΣ ΝΙΚΟΣ του ΔΗΜΗΤΡΙΟΥ, γεννημένος στην Ελλάδα το 1924, Έλληνας υπήκοος, με μέση εκπαίδευση, μη δικασμένος.

   ΚΑΛΙΑΝΕΣΗΣ ΓΙΩΡΓΟΣ του ΓΡΗΓΟΡΙΟΥ, γεννημένος στην Ελλάδα το 1910, Έλληνας υπήκοος, φοιτητής Πολυτεχνείου, μη δικασμένος.

   ΒΥΣΣΙΟΣ ΔΗΜΗΤΡΗΣ του ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ, γεννημένος στην Ελλάδα το 1916, Έλληνας υπήκοος, με ανώτατη μόρφωση, μη δικασμένος.

   ΜΑΚΡΗΣ ΓΙΩΡΓΟΣ του ΧΑΡΑΛΑΜΠΟΥΣ, γεννημένος στην Ελλάδα το 1916, Έλληνας υπήκοος, εργάτης, 6 τάξεις μόρφωση, μη δικασμένος.

   ΣΚΑΡΛΑΤΟΣ ΚΩΣΤΑΣ του ΣΤΡΑΤΟΥ, γεννημένος στην Ελλάδα το 1927, Έλληνας υπήκοος, 6ης τάξης, μη δικασμένος.

   ΚΑΛΕΑΣ ΝΙΚΟΣ του ΣΩΤΗΡΙΟΥ, γεννημένος στην Ελλάδα το 1931, Έλληνας υπήκοος, αγρότης, 6ης τάξης, μη δικασμένος.

   ΜΑΝΤΟΣ ΓΙΑΝΝΗΣ του ΓΕΩΡΓΙΟΥ, γεννημένος στην Ελλάδα το 1920, Έλληνας υπήκοος, αγρότης, μη δικασμένος.

   ΑΡΚΟΥΜΑΝΗΣ ΧΑΡΑΛΑΜΠΟΣ του Γ., γεννημένος στην Ελλάδα το 1917, Έλληνας υπήκοος, αγρότης, 5η τάξη, μη δικασμένος.

   ΤΣΙΦΛΙΚΙΩΤΗΣ ΚΩΣΤΑΣ του ΚΥΡΙΑΚΟΥ, γεννημένος στην Ελλάδα το 1929, Έλληνας υπήκοος, μη δικασμένος.

   Στα εγκλήματα που προβλέπονται από το άρθρο 76 n “Α”ΥΚ Υ3 CCP

   Το Δικαστήριο

   ΑΠΟΦΑΣΙΖΕΙ

   ΔΙΑΠΙΣΤΩΣΕ:

   Αιτία να προκληθεί η παρούσα δικαστική πράξη ήταν το γεγονός εμφάνισης μαζικών αταξιών, ανωμαλιών στην 7η Πολιτεία στις 10 Σεπτέμβρη το βράδυ 1955.

   Στις αταξίες αυτές πήραν μέρος μερικές εκατοντάδες πολιτικοί πρόσφυγες, κάτοικοι της Πολιτείας καθώς και από άλλες Πολιτείες προσφύγων.

   Οι αταξίες-ανωμαλίες αυτές συνοδεύονταν από βίαιη σκληρή εκδίκηση πολιτών μέρους μιας Πολιτείας ενάντια σε πολίτες άλλης Πολιτείας ή μέρους της ίδιας Πολιτείας.

   Για όπλα χρησιμοποίησαν πέτρες, παλούκια, μαχαίρια.   

   Σ’ αυτές τις βίαιες αταξίες προξένησαν σωματικές βλάβες-τραυματισμούς σε 49 πρόσφυγες από την 7η Πολιτεία, ο αριθμός των παθόντων ήταν 118 άνθρωποι.

   Πολλοί χτυπήθηκαν μέχρι αφασίας. Οι μαζικές ανωμαλίες στην 7η Πολιτεία συνεχίζονταν παρά την επέμβαση της αστυνομίας όλη τη νύχτα και επεκτάθηκαν στη 12η Πολιτεία και σταμάτησαν μόνο το πρωί στις 11 που ήρθαν τα τμήματα του στρατού.

   Οργανωτές και δραστήριοι συμμέτοχοι στα βίαια επεισόδια, όπως εξακριβώθηκε ήταν οι κάτοικοι της 7ης Πολιτείας ΚΑΛΙΑΝΕΣΗΣ και ΦΡΑΓΚΟΣ.

   Δραστήρια συμμετοχή σ’ αυτές τις αταξίες από μια πλευρά είχαν οι Βύσσιος, Σκαρλάτος, Μακρής, Καλέας και απ’ την άλλη πλευρά οι Μάντος, Αρκουμάνης, Τσιφλικιώτης.

   Η εμφάνιση των μαζικών ανωμαλιών ήταν αποτέλεσμα εσωκομματικών αντιθέσεων μεταξύ των Ελλήνων προσφύγων.

   Ο οργανωτικός ρόλος των υπόδικων Φράγκου και Καλιανέση είναι στο γεγονός ότι πολύ πριν γίνουν οι ανωμαλίες ετοίμασαν συνθήματα για κρέμασμα στην Πολιτεία με την έκκληση “ΚΑΤΩ ΟΙ ΔΙΑΣΠΑΣΤΕΣ” και το βράδυ στις 10 Σεπτέμβρη πριν εμφανιστούν οι ανωμαλίες καλούσαν τους οπαδούς τους να πάνε στα σπίτια της καθοδήγησης και σε λίγο με τον Καλιανέση πήραν δραστήρια μέρος στο μαζικό ξυλοδαρμό μη αρεστών τους πολιτών της 7ης Πολιτείας.

   Ο οργανωτικός ρόλος του Καλιανέση είναι στο γεγονός ότι εξόπλισε με παλούκια αυτούς που ήρθαν τη νύχτα από άλλες Πολιτείες και τους προσκαλούσε στη σύγκρουση.

   Οι υπόδικοι Φράγκος, Καλιανέσης, Βύσσιος, Μακρής, Καλέας, Σκαρλάτος, δημιούργησαν γκρούπες με άλλους ομοϊδεάτες και πήραν άμεσα μέρος και ξυλοκόπησαν 81 πολιτικούς πρόσφυγες.

   Απ’ τους παθόντες 24 άτομα μεταφέρθηκαν σε βαριά κατάσταση και μερικοί για πολύ χρόνο έμειναν για θεραπεία με βαριά τραύματα στην υγεία τους.

   Οι υπόδικοι αυτοί στις 12 τη νύχτα σκληρά εκδικήθηκαν τους καθοδηγητές των πολιτικών προσφύγων Χοτούρα, Δημητρίου, Ρόσιο. Οι κάτοικοι αυτής της Πολιτείας φύλαγαν αυτά τα στελέχη από εκδίκηση, τους είχαν κρύψει στο σπίτι, στο 13ο κτίριο, του τσαγκάρη Αποστολακόπουλου.

   Αφού έμαθαν που βρίσκονταν αυτοί, μεγάλη γκρούπα πολιτικών προσφύγων μπήκε στο διαμέρισμα, έβγαλε από το υπόγειο με τη σειρά τον Χοτούρα, τον Δημητρίου, τον Ρόσιο, τους ξυλοκόπησαν και τους πέταξαν στο δρόμο, όπου συνεχίζονταν ο ξυλοδαρμός με παλούκια, με γροθιές και κλωτσιές – αν και επενέβηκε η αστυνομία – ώσπου να χάσουν τις αισθήσεις τους και να τους μεταφέρουν στο  νοσοκομείο.

   Ύστερα απ’ τον ξυλοδαρμό των 3 προσώπων οι υπόλοιποι Φράγκος, Καλιανέσης, Βύσσιος, κλπ. ρίχτηκαν στο Β΄ κτίριο και χτύπησαν τον φοιτητή Καραδόκα και τον καθηγητή Φιλιππίδη.

   Αποτέλεσμα του ξυλοδαρμού ήταν η πρόκληση βαριών σωματικών βλαβών του Φιλιππίδη, έσπασαν το πλευρό, το στο κρανίο.

   Οι υπόδικοι Καλιανέσης και Βύσσιος πήραν μέρος στον ξυλοδαρμό του Σουλτούκη. Ο Βύσσιος χτύπησε τον Βαλαχά.

   Με την καθοδήγηση του ταγματάρχη Φράγκου χτυπήθηκε ο Παπαδόπουλος.

   Στη δικαστική υπόθεση διαπιστώθηκε ότι κατά τις ώρες της μαζικής αταξίας, ότι οι υπόδικοι Σκαρλάτος και Καλέας, τη νύχτα εξοπλισμένοι με παλούκια μαζί με ομοϊδεάτες τους έψαχναν για αντιπάλους τους, έδειχναν τα διαμερίσματά τους, σε όσους έρχονταν για εκδίκηση από άλλες Πολιτείες και οι ίδιοι έπαιρναν μέρος στα γεγονότα.

   Ο υπόδικος Σκαρλάτος εκτός των άλλων, ο ίδιος πήρε μέρος στον ξυλοδαρμό του Μπουμπούρη, Βολογιώργη, Αρκουμάνη, Καλαϊτζίδη, Μπέλλου, κλπ.

   Ο υπόδικος Καλέας τη νύχτα και το πρωί στις 11 Σεπτέμβρη πήρε δραστήρια μέρος στον ξυλοδαρμό του Παρασκευόπουλου, Καρανάσιου, Γκίκα, κλπ. Επίσης πήρε μέρος μαζί με τον Σκαρλάτο στον ξυλοδαρμό του Καλαϊτζίδη, του Μπέλλου και άλλων.

   Απ’ τη δικαστική υπόθεση διαπιστώθηκε, ότι δραστήριο μέρος στις ανωμαλίες στην 7η Πολιτεία, στην αυλή του κτιρίου της Κομματικής Επιτροπής της Τασκένδης πήραν μέρος ο Μάντος, Αρκουμάνης, Τσιφλικιώτης, οι οποίοι μόλις άκουσαν τις εκκλήσεις του Φράγκου “όλοι στο κτίριο της καθοδήγησης” μαζί με άλλους, αφού εξοπλίστηκαν με παλούκια, μαχαίρια, πέτρες έτρεξαν στο κτίριο της Κομματικής Επιτροπής Τασκένδης.

   Προσπαθώντας να μπει στην αυλή ο Μάντος  χτύπησε με μαχαίρι τον πρόσφυγα Κιτσολάμπρο αφού του προξένησε ελαφρύ σωματικό τραύμα, ύστερα απ’ αυτό άνοιξε την πύλη και μπήκε ο όχλος.

   Ο Τσιφλικιώτης εκεί στο δρόμο, όχι μακριά απ’ την πύλη έδειρε τον πρόσφυγα Μπόγδα ύστερα τον Μαρινοβσκόϊ.

   Ο υπόδικος Αρκουμάνης χτύπησε τον σοφέρ Κούκαρη και ύστερα μαζί με τον Μάντο έδειρε τον Μπάρμπα, τον Παπαϊωνάννου και τους προκάλεσαν ελαφρά σωματικά τραύματα.

   Εκτός απ’ αυτό ο Αρκουμάνης μαζί με άλλους έδειρε τους αντιπροσώπους της Κεντρικής Επιτροπής του ΚΚΕ Βαϊνά, Ακριτίδη, Φωκά.

   Ο υπόδικος Τσιφλικιώτης με δυο ομοϊδεάτες του μπήκε στο σπίτι του φοιτητή Κατεμή και τον ξυλοκόπησαν άγρια.

   Κανείς απ’ τους παρευρισκόμενους υπόδικους δεν παραδέχτηκε τη συμμετοχή στις μαζικές ανωμαλίες τη νύχτα στις 10 και 11 Σεπτέμβρη στην περιοχή της 7ης Πολιτείας.

   Όμως ο υπόδικος Σκαρλάτος αρνήθηκε ότι υπόδειχνε τα σπίτια των αντιπάλων στους πρόσφυγες που έρχονταν  από άλλες Πολιτείες και παρευρίσκονταν στους ξυλοδαρμούς.

   Ο υπόδικος Μάντος δεν αρνήθηκε, ότι στην αρχή των ανωμαλιών ήταν ένας απ’ τους πρώτους που έτρεξαν στο κτίριο της αντιπροσωπείας του ΚΚΕ και άνοιξε την πύλη.

   Ο Τσιφλικιώτης παραδέχτηκε ότι χτύπησε τον Κατεμή. Ο Καλέας χτύπησε τον Στάμο.

   Το Δικαστικό Συμβούλιο αφού έλεγξε την ύλη της δικαστικής υπόθεσης, αφού άκουσε τις καταθέσεις των υποδίκων, των παθόντων και των μαρτύρων θεωρεί ότι η κατηγορία που αποδίδεται σε όλους τους υπόδικους με το άρθρο 76 n “Α” ΥΚ Υ3 CCP αποδείχτηκε.

   Η συμμετοχή των υπόδικων Καλιανέση, Φράγκου, Βύσσιου, Σκαρλάτου, Μακρή, Καλέα στον ξυλοδαρμό του Χοτούρα, Δημητρίου, Ρόσσιου επιβεβαιώθηκε από τους μάρτυρες Καρυδόπουλο, Καλαϊτζίδη, Βιγκούλη, Αποστολακόπουλου, Τσιτούλο, κα. καθώς και οι καταθέσεις του ίδιου του Χοτούρα για τους υπόδικους Καλιανέση, Φράγκο, Βύσσιο και του παθόντα Δημητρίου για τον Μακρή.

   Η ενοχή των Καλιανέση, Φράγκου, Βύσσιου, Σκαρλάτου, Καλέα για τον  βασανισμό του Φιλιππίδη, Καράντζου επιβεβαιώθηκε από τις καταθέσεις των παθόντων και απ’ τους μαρτύρους Χαρισόπουλο, Κουρδούλα, Ζυγούλη.

   Η συμμετοχή του Καλιανέση και Βύσσιου στον ξυλοδαρμό του Σουλτούκη επιβεβαιώθηκε απ’ την κατάθεση του ίδιου του παθόντα από τους μάρτυρες Μπέλλο και Αφεντουλίδη.

   Ο ξυλοδαρμός του Βαλαχά από τον Βύσσιο επιβεβαιώνεται από τον παθόντα και τους μάρτυρες Αφεντουλίδη και Μαγκανάρη.

   Ο ξυλοδαρμός από τον Φράγκο του πολιτικού πρόσφυγα Παπαδόπουλου, Τσούλια επιβεβαιώθηκε από την κατάθεση του παθόντα και από τους μάρτυρες Μπλιάγκο και Κοσυφά.

    Η συμμετοχή του Σκαρλάτου στον ξυλοδαρμό και στο ψάξιμο μαζί με άλλους πρόσφυγες όλη τη νύχτα 10 Σεπτέμβρη των Μπάρμπα, Τζόλα, Βολογιώργο, Αρκουμάνη, Παπαδέλη, Καλαϊτζίδη, Μπέλλου, κ.α. επιβεβαιώνεται από τις καταθέσεις των παθόντων και των μαρτύρων Θεοδωρίδη, Δαμασκηνού, κ.α.

   Η συμμετοχή του Καλέα στον ξυλοδαρμό του Παρασκευόπουλου, Γκαράτζα, Γκίκα, Αθανασίου, κ.α. επίσης στον ξυλοδαρμό μαζί με τον Σκαρλάτο, του Καλαντζή επιβεβαιώθηκε απ’ την κατάθεση του παθόντα και τους μάρτυρες Γκαϊφούλη, Λαζαρίδη, κ.α.

   Ο ρόλος του οργανωτή των υπόδικων Καλιανέση, Φράγκου επιβεβαιώνεται από τις μαρτυρίες του Γκαϊφούλη, Καχριμανίδη, Παρασκευόπουλου, κ.α.

   Η ενοχή του Μάντου στο μαχαίρωμα του Κιτσολάμπρου καθώς και στον ξυλοδαρμό μαζί με τον Αρκουμάνη του πρόσφυγα Μπάρμπα και Παπαϊωάννου επιβεβαιώνεται από τις καταθέσεις των παθόντων και τους μάρτυρες Μπόσκου, Κυριακίδη, Πέϊκου, Σαμαρτζίδη, κ.α.

   Η ενοχή του Αρκουμάνη στην επίθεση στα μέλη της Κεντρικής Επιτροπής  Βαϊνά, Ακριτίδη, Φωκά επιβεβαιώθηκε από τους μάρτυρες Σαμαρτζίδη, Φράγκου, Τσαπρίζη.

   Η ενοχή του Τσιφλικιώτη για το χτύπημα του Μπόγδα, Σιαρή επιβεβαιώθηκε από τις καταθέσεις των παθόντων και από τις καταθέσεις των μαρτύρων Κρίκα, Σταυρίδη, Κοτσετζόπουλου, κ.α.

   Το γεγονός της πρόκλησης βαριών τραυμάτων στον Κατεμή επιβεβαιώνεται από την παραδοχή του ίδιου του υπόδικου στην κατάθεσή του, επίσης από τον παθόντα και την Μητλιώ.

   Ότι αφορά το ζήτημα των μέτρων τιμωρίας το Δικαστικό Συμβούλιο θεωρεί δυνατό για τους υπόδικους Μακρή, Βύσσιο να κάνει χρήση του άρθρου 52 του ποινικού κώδικα της Δημοκρατίας του Ουζμπεκιστάν, παίρνοντας υπόψη την πρώτη δικάσιμη και τη λίγη δραστηριότητα σε σύγκριση με άλλους στο έγκλημα που διεπράχθη.

   Επίσης θεωρεί δυνατό σε σχέση με τους υπόδικους Μάντο, Αρκουμάνη, Τσιφλικιώτη και Καλέα να κάνει χρήση του άρθρου 34 ΥΚ Υ3 CCP παίρνοντας υπόψη την πρώτη δικάσιμη, το ότι είναι νέος ο Καλέας και ο Τσιφλικιώτης, το ότι αναγνώρισαν το δικό τους φταίξιμο, επίσης και το γεγονός ότι οι υπόδικοι Αρκουμάνης και Μάντος ήταν και παθόντες αφού ήταν χτυπημένοι.

   Με βάση τα εκτεθέντα και καθοδηγούμενοι από το άρθρο 128-131 του Ποινικού Κώδικα της Δημοκρατίας, το Δικαστικό Συμβούλιο:

   Καταδικάζει

   Τους υπόδικους Μάντο Γιάννη του Γεωργίου, Αρκουμάνη Χαράλαμπο του Π., Τσιφλικιώτη Κώστα του Κυριάκου, Καλέα Νίκο του Σωτηρίου με το άρθρο 76 και “Α” Π.Κ. Ουζμπεκιστάν να υποβληθούν σε φυλάκιση 1 χρόνο ο καθένας και με βάση το άρθρο 34 Π.Κ. να θεωρηθεί για τον Μάντο, Αρκουμάνη, Τσιφλικιώτη, Καλέα με αναστολή για ένα χρόνο δοκιμαστικά.

   Τον υπόδικο Μακρή Γιώργο του Χαραλάμπους με το άρθρο 76 n “Α” Π.Κ. να υποβληθεί σε φυλάκιση 1 χρόνο και σύμφωνα με το άρθρο 52 Π.Κ. να περιοριστεί στο χρόνο που κρατήθηκε και 6 μέρες.

   Τον υπόδικο Βύσσιο Δημήτριο του Κωνσταντίνου να του επιβληθεί φυλάκιση 1 χρόνο.

   Τον υπόδικο Σκαρλάτο Κώστα του Στράτου σύμφωνα με το άρθρο 76 n”A” Π.Κ. Υ3 της Ουζμπέκικης Δημοκρατίας του επιβάλλει 2 χρόνια φυλάκιση.

   Ο υπόδικος Φράγκος Νίκος του Δημητρίου και ο υπόδικος Καλιανέσης Γιώργος του Γρηγορίου σύμφωνα με το άρθρο 76 n “Α” Υ3 να τους επιβληθεί φυλάκιση για 3 χρόνια.

   Ο χρόνος που κρατήθηκαν οι Φράγκος, Καλιανέσης, Σκαρλάτος και Βύσσιος να υπολογιστεί από τις 15.11.1955.

   Τους δικασθέντες Μάντο, Αρκουμάνη, Τσιφλικιώτη, Καλέα επειδή δικάστηκαν με αναστολή καθώς και ο Μακρής που κρατήθηκε μέχρι τη δίκη από την κράτηση να αφεθούν ελεύθεροι.

   Η καταδίκη είναι οριστική και έφεση δεν επιδέχεται.

   Πρόεδρος: Γκορενκόβα, μέλη: Σάτσκιϊ, Βραντίϊ.

   Προήδρευσε στη δίκη μέλος Ανωτάτου Δικαστηρίου της Υ3: Γκορενκόβα

   24.2.1956

Δημήτρη Βύσσιου: ΤΑΣΚΕΝΤΗ 1955-56: συλλήψεις, ανακρίσεις, φυλακίσεις, δίκες-παρωδία και στρατόπεδα συγκέντρωσης

«Φωνή της Αλήθειας», αρ. φυλ. 55, 1-15 Απρίλη 1996, σελ. 1,2 και 4

Το παρακάυω κείμενο αποτελεί απόσπασμα από την ανοιχτή επιστολή στον Μ. Πονομαριόφ. Εδώ ολόκληρη η επιστολή: Η επέμβαση των χρουτσωφικών ρεβιζιονιστών στο ΚΚΕ - Τα γεγονότα της Τασκένδης

---

Σε πρώτη φάση οργανώθηκαν οι διώξεις και οι συλλήψεις από τα όργανα της Ασφάλειας αρκετών για να «τεκμηριωθεί» η εκδοχή ότι όλα τα ανομήματα οργανώθηκαν από το Ζαχαριάδη, Βλαντά και τα άλλα μέλη της αντιπροσωπείας της ΚΕ του ΚΚΕ.

Για το σκοπό αυτό επιστρατεύθηκαν καινούργιες εφεδρείες από ανώτερους αξιωματούχους της KGB, της αστυνομίας και το Γενικό Εισαγγελέα της Δημοκρατίας μέχρι το Ανώτατο Δικαστήριο της Δημοκρατίας και το Γενικό Εισαγγελέα της ΕΣΣΔ.

Από την επόμενη μέρα των γεγονότων καλούνταν στη διεύθυνση της αστυνομίας της πόλης ανώτατα και ανώτερα στελέχη του ΔΣΕ για να βοηθήσουν δήθεν, στην εμπέδωση της τάξης και αμέσως συλλαμβάνονταν και τους απαγγέλλονταν η κατηγορία του υποκινητή των συγκρούσεων του Σαββατοκύριακου. Ταυτοχρόνως στρατολογούνταν οι ψευδομάρτυρες ανάμεσα στους πιο φανατικούς πολιορκητές του Σαββάτου και τα πρωτοπαλίκαρα του Ρόσιου και του Έξαρχου, που υπέγραψαν τις έτοιμες «μαρτυρικές» καταθέσεις. Τα συνεργεία στρατολογίας παρασυρμένων και φανατισμένων δούλευαν ακατάπαυστα για να εξασφαλίζονται, τα «στοιχεία» σε βάρος εκείνων που είχαν συλληφθεί προκαταβολικά και κρατούνταν στην απομόνωση.

Οι πρώτες ανακρίσεις στη διοίκηση της αστυνομίας θύμιζαν κατοχική περίοδο στην Ελλάδα. Αξιωματικοί της αστυνομίας με τη βία έκαναν σωματικές έρευνες και αφαιρούσαν όλα τα προσωπικά ντοκουμέντα μέχρι και την κομματική ταυτότητα από τους κρατούμενους. Όποιος πρόβαλε περισσότερη αντίσταση δενόταν χειροπόδαρα στο κάθισμα και μετά ο αξιωματικός προχωρούσε ανενόχλητος το ψάξιμο, από το κεφάλι μέχρι τα πόδια. Μετά άρχιζε το έργο του ανακριτή. Η προσπάθεια να αποσπάσουν «στοιχεία» ξεπερνούσε τα όρια ποταπών προκλήσεων. Η εισαγγελέας της πόλης έφτασε να απαιτήσει από κρατούμενο να κατονομάσει τους πράκτορες της Ιντζέλιντζες Σέρβις στην Τασκένδη. Στην περίοδο της προανάκρισης και μετά της τακτικής ανάκρισης από όργανα της Εισαγγελίας στους κρατούμενους ασκούνταν μια πρωτοφανής πίεση να υπογράψουν δηλώσεις μετανοίας ή συκοφαντικές καταθέσεις σε βάρος του Ζαχαριάδη και των άλλων μελών της ΚΕ του ΚΚΕ. Οι κρατούμενοι για μήνες σ’ όλη τη διάρκεια των ανακρίσεων βρίσκονταν σε συνθήκες τέλειας απομόνωσης. Δεν τους επετράπη καμία επαφή ούτε με δικηγόρους ούτε με κανέναν άλλον ούτε και με συγκρατούμενούς τους. Ενώ ταυτοχρόνως επιτρεπόταν στο Ρόσιο να μπαινοβγαίνει στη φυλακή για επαφές με κρατούμενους, τους οποίους υπολόγιζαν ότι με υποσχέσεις θα μπορούσαν να τους κάνουν όργανά τους. Το όλο έργο των ανακρίσεων συντονιζόταν άμεσα από τον αναπληρωτή του Γενικού Εισαγγελέα της Δημοκρατίας Ζότοφ, ο οποίος είχε αναλάβει και προσωπικά τις «κατ’ αντιπαράσταση» εξετάσεις των βασικών μαρτύρων κατηγορίας. Ο κύριος αυτός έγινε για ένα διάστημα και Γενικός Εισαγγελέας και μετά διώχτηκε από την υπηρεσία ως συνένοχος μιας συμμορίας εγκληματικών παραβάσεων του κοινού ποινικού δικαίου. Βρήκε, δηλαδή, τη θέση που του άξιζε. Την εποχή όμως εκείνη ένας από τους πρωταγωνιστές στις ανακριτικές σκευωρίες. Στην κατ’ αντιπαράσταση εξέταση στις πιο πολλές φορές περιπτώσεις η ερώτηση και η απάντηση των μαρτύρων ήταν γραμμένες από πριν μέσα στο ανακριτικό έγγραφο από τους συντάκτες του. Διάβαζε ο Ζότοφ και ο ή η ψευδομάρτυρας συμφωνούσε απολύτως χωρίς πολλές φορές και να καταλαβαίνει ότι διάβαζε ο Ζότοφ χωρίς διερμηνέα. Σε άλλες περιπτώσεις, τελείως ξετσίπωτα, ο κύριος αυτός, υπό τύπον ερωτήσεων ή υποδείξεων, υπαγόρευε στον μάρτυρα την κατάθεση. Σε ορισμένες περιπτώσεις μάρτυρες κατηγορίας (Α. Καρατζάς, Δ. Φιλιππίδης, κλπ.) με την άδεια του Ζότοφ μιλούσαν με τον υπόδικο ελληνικά, χωρίς διερμηνέα, για τον πείσουν με υποσχέσεις και εκβιασμούς»να καταλάβει το συμφέρον του». Υπήρξαν και περιπτώσεις μαρτύρων που άλλα έλεγαν στα ελληνικά μέσω του διερμηνέα ενώ άλλα έγραφαν στα ρωσικά οι ανακριτές και οι εισαγγελείς.

Όταν κι’ αυτά τα μέσα δεν απέδωσαν το προσδοκώμενο αποτέλεσμα κινητοποιήθηκαν στελέχη ανωτάτου επιπέδου. Στην Τασκένδη έσπευσε ο αναπληρωτής του Γενικού Εισαγγελέα της ΕΣΣΔ Κρασνοπέφτεφ με το επιτελείο του. Άρχισε ένας νέος κύκλος απειλών, εκβιασμών και υποσχέσεων. Ο κύριος αυτός, χωρίς τσίπα και ίχνος αξιοπρέπειας καλούσε προσωπικά, τον καθένα χωριστά τους υπόδικους και του έθετε το ζήτημα ανοιχτά: το άρθρο 76 π.α. του ποινικού κώδικα της Δημοκρατίας του Ουζμπεκιστάν, με το οποίο παραπέμπεσαι να δικαστείς προβλέπει και την ποινή του θανάτου. Ο μόνος τρόπος να σωθείς είναι να»να πεις την αλήθεια», η οποία δεν είναι εναντίον και στα συμφέροντά σου. Να ομολογήσεις ότι εκείνοι που οργάνωσαν το πογκρόμ είναι ο Ζαχαριάδης και ο Βλαντάς. Εμείς θα σου εξασφαλίσουμε και σε σένα και στην οικογένειά σου, ότι χρειάζεται για να ζήσετε άνετα και χωρίς δυσκολίες. Σκέψου και πράξε. Όλοι σκέφτονταν και κανένας δεν έκανε αυτό που του υποδείκνυε ο ανώτατος εκπρόσωπος της δικαιοσύνης.

Έτσι, κ. Πονομαριόφ, καταγράψατε στο παθητικό σας μιαν ακόμη αποτυχημένη προσπάθεια να σφίξετε ακόμα πιο πολύ το σχοινί στο λαιμό της προσφυγιάς.

Και μια και χρεοκόπησαν οι προσπάθειες πολιτικών πιέσεων, εκβιασμών και υποσχέσεων, κατεβήκατε ακόμα ένα σκαλοπάτι πιο κάτω στη σκάλα της ηθικής και πολιτικής αναξιοπρέπειας. Αποφασίσατε να μπλέξατε ολοκληρωτικά και τις Σοβιετικές Δικαστικές Υπηρεσίες. Έτσι στήθηκαν οι δίκες-στρατοδικεία. Είναι χαρακτηριστικοί, για τη σοβιετική γραφειοκρατία, οι ρυθμοί της όλης προετοιμασίας τους. Σας χρειάζονταν οι καταδικαστικές αποφάσεις, «ατράνταχτα» ντοκουμέντα για την οργάνωση του πογκρόμ από τη «Ζαχαριαδική κλίκα».

Στους κατηγορούμενους δεν δόθηκε καμιά δυνατότητα προετοιμασίας για να υπερασπίσουν τους εαυτούς τους. Έχοντας τέλεια παραγνώριση της σοβιετικής νομοθεσίας, δεν τους επετράπη η επαφή με δικηγόρους ούτε και μετά το τέλος των ανακρίσεων. Από το «αυτί στο δάσκαλο». Το βράδυ τους επιδόθηκαν τα κλητήρια θεσπίσματα και την άλλη μέρα τους ξύπνησαν στις 5 το πρωί να προετοιμαστούν για το δικαστήριο. Για πρώτη φορά ύστερα από 5 μήνες τους ξύρισαν – πάντα μέχρι τότε τα γένια κόβονταν δυο φορές το μήνα με μηχανή κουρέματος – και τους έδωσαν να φορέσουν τα ρούχα τους. Στον καθένα δόθηκε από ένα κομμάτι βραστό κρέας (επίσης για πρώτη φορά) και ψωμί σαν ξηρά τροφή για όλη την ημέρα. Αυτό συνεχίστηκε όλες τις ημέρες που κράτησε η δίκη. Τους στρίμωξαν στις κλούβες και κατευθείαν για «τον κρανίου τόπο».

Οι δίκες άρχισαν στις 14 Φεβρουαρίου 1956 και τελείωσαν στις 23 του ίδιου μήνα. Χειμώνας, η θερμοκρασία έξω από την αίθουσα ήταν κάτω από 15ο C και η αίθουσα δεν θερμαίνονταν. Οι κατηγορούμενοι δικάζονταν από το ποινικό τμήμα του Ανωτάτου Δικαστηρίου της Δημοκρατίας με επικεφαλής μέλη του Ανωτάτου Δικαστηρίου. Η ακροαματική διαδικασία γινόταν όχι στις μεγάλες αίθουσες στο κτίριο της πόλης αλλά σε αίθουσες συνοικιακών Πταισματοδικείων σε μια άκρη της παλιάς πόλης, εν κρυπτώ και παραβύστω, ουσιαστικά κεκλεισμένων των θυρών, ενώ επιτρέπονταν η είσοδος σε επίλεκτα «στελέχη». Οι κατηγορούμενοι ξεπάγωναν χωρίς πανωφόρια, είχαν πιαστεί το Φθινόπωρο, στα σκαμνιά επί 10 ώρες καθημερινά περικυκλωμένοι από φαντάρους «εφ’ όπλου λόγχη» και τις ώρες του μεσημεριανού διαλείμματος για τους δικαστές, χωρίς δικαίωμα όχι μόνο επικοινωνίας με οποιονδήποτε αλλά και τους απαγορεύονταν ακόμη να ζητήσουν ένα ποτήρι νερό ή γυρίσουν δεξιά ή αριστερά το κεφάλι τους. Εκεί αντίκρισαν την πρώτη ημέρα της δίκης, την «υπεράσπιση» από μακριά χωρίς δικαίωμα καμιάς επαφής μαζί τους.

Σύμφωνα με τους τότε ποινικούς κώδικες όλων των Δημοκρατιών της ΕΣΣΔ απαγορεύονταν η σύλληψη και η προσαγωγή σε δίκη μέλους του Κομμουνιστικού Κόμματος πριν τη σχετική απόφαση της Κομματικής Οργάνωσης Βάσης και την έγκρισή της από την Αχτιδική Επιτροπή για τη διαγραφή του από το Κόμμα. Το Σοβιετικό Σύνταγμα παραχωρούσε πολιτικό άσυλο σε οποιονδήποτε καταδιωκόταν για τις πολιτικές του πεποιθήσεις. Το καταστατικό του τότε ΠΚΚ (μπ) αναγνώριζε στα μέλη κάθε ξένου Κομμουνιστικού Κόμματος που ζούσαν στην ΕΣΣΔ τα ίδια δικαιώματα με τα μέλη του ΚΚΣΕ. Οι Έλληνες, όμως, κομμουνιστές πιάστηκαν, σύρθηκαν στα στρατοδικεία και καταδικάστηκαν, αφού τους αφαίρεσαν με τη βία τις κομματικές ταυτότητες, χωρίς να διαγραφούν από το Κόμμα τους, γιατί οι οργανώσεις των κομμουνιστών δεν είχαν καταληφθεί και διαλυθεί από τους υπέρμαχους της κομματικής νομιμότητας.

Οι δίκες σε στρατοδικεία κατοχικής και εμφυλιοπολεμικής περιόδου κατάργησαν και τα τελευταία προσχήματα στοιχειώδους νομικής συμπεριφοράς, και εγγυήσεις του συντάγματος και της ποινικής δικονομίας υπέρ των κατηγορουμένων. Η έδρα του Εισαγγελέα σε ένα από τα δικαστήρια καταλήφθηκε από τον Ζότοφ. Η πρόταση των κατηγορουμένων για εξαίρεσή του απορρίφθηκε. Η παρουσία των δικηγόρων ήταν τελείως τυπική. Παρακολουθούσαν από μακριά τα τεκταινόμενα στη δίκη χωρίς να έχουν έλθει σε καμία επαφή ούτε και με τη δικογραφία (δεκάδες τόμοι πάνω στο τραπέζι της προέδρου). Είναι χαρακτηριστικό ότι ένας απ’ αυτούς, ο Νόβικοφ, μέλος του Κομμουνιστικού Κόμματος από το 1936, αρνήθηκε να πληρωθεί γιατί, όπως είπε, ούτε και με τον τρόπο αυτό, δεν ήθελε να πάρει μέρος σε μια εγκληματική δικαστική παρωδία, την οποία έζησε υποχρεωτικά επί δέκα ολάκερες ημέρες.

Στη δίκη, με επικεφαλής τον Δημητρίου και τα άλλα «ηγετικά» στελέχη, Ρόσιο, Γκανάτσο, κλπ. παρέλασε όλη η «Αγία Οικογένεια» μέχρι και την κουτσή Μαρία, σ’ όλη τους την μεγαλοπρέπεια. Αντιφάσεις, παλινωδίες, διαστρεβλώσεις και βουνά ψευδομαρτυριών. Οι μηνύσεις, που υποβλήθηκαν στη διάρκεια της ακροαματικής διαδικασίας κατά στελεχών της KGB και των στελεχών της ηγεσίας για ασύστατες, ασύστολες, ψεύτικες καταθέσεις, αποκυήματα νοσηρής φαντασίας και κακότεχνης σκηνοθεσίας απορρίφθηκαν όλες από τον πρόεδρο χωρίς εξέταση, χωρίς να συζητηθούν. Τα πρακτικά της διαδικασίας πλαστογραφούνταν ανοιχτά, ξετσίπωτα. Η πρόεδρος του δικαστηρίου, μέλος του Ανωτάτου Δικαστηρίου Γκορενκόβα, απαγόρευε στους ψευδομάρτυρες να απαντούν στις ερωτήσεις των κατηγορουμένων, όταν αποκαλύπτονταν το ασύστατο της κατάθεσης ή η συστημένη σκευωρία. Η επέμβαση διατυπώνονταν: «Μάρτυς, μην απαντάτε. Η ερώτηση είναι πολιτική». Ενώ η παραπομπή στηρίζονταν σε άρθρο που αναφέρονταν σε σοβαρό πολιτικό αδίκημα (ομαδική εξέγερση με επιδίωξη την ανατροπή του καθεστώτος), που πρόβλεπε μέχρι και την καταδίκη σε θάνατο, η πρόεδρος στη διάρκεια της διαδικασίας αντιμετώπιζε τους κατηγορούμενους σαν χούλιγκανς. Το δικαστήριο απέρριψε την αίτηση των κατηγορουμένων να παραστούν στη δίκη, εκ μέρους της υπεράσπισης ο Πορφυρογένης, μέλος του ΠΓ της ΚΕ του ΚΚΕ και ο πρόσφυγας δικηγόρος Γρηγόρης Παπάς, ο οποίος ασκούσε νόμιμα το δικηγορικό επάγγελμα στην Τασκένδη. Ενώ επέτρεψε να παρακολουθήσει χωρίς διακοπή όλη την ακροαματική διαδικασία, καθιστός δίπλα στην υπεράσπιση σε τιμητική πολυθρόνα, σαν παρατηρητής και κονσουλτάντ ως ανεπίσημος πολιτική αγωγή, ο Β. Οικονόμου ηγετικό στέλεχος της ομάδας Δημητρίου, δικηγόρος, δηλωσίας κι’ αυτός που δεν είχε άδεια εξάσκησης δικηγορικού επαγγέλματος. Η αποστολή του ήταν να ενημερώνει καθημερινά τους «ηγέτες» και να «προετοιμάζει» τους ψευδομάρτυρες έπειτα από ειδικές επαφές τις βραδινές ώρες με τον Ζότοφ και τον Σαάκοφ. Στους κατηγορουμένους επετράπη να υποδείξουν μόνο από δυο μάρτυρες υπεράσπισης ο καθένας. Σε ένδειξη διαμαρτυρίας, οι κατηγορούμενοι αρνήθηκαν να υποδείξουν μάρτυρες υπεράσπισης και ταυτοχρόνως παραιτήθηκαν και από την υπεράσπισή τους, από δικηγόρους. Το δικαστήριο, όμως, αυτεπάγγελτα υποχρέωσε τους δικηγόρους να παρακολουθήσουν τη δίκη μέχρι το τέλος, χωρίς καμιά συμμετοχή στη διαδικασία. Άφωνοι θεατές και βουβοί ηθοποιοί μιας χωρίς προηγούμενο σκηνοθετημένης ιλαροτραγωδίας.

Αυτή η παρωδία δίκης ήταν συνοπτική. Το κοκβέϊρ δούλευε με ασυνήθιστους και ασυνείδητους ρυθμούς. Βιάζονταν, χρειάζονταν τις καταδικαστικές αποφάσεις της «αδέκαστης θέμιδας», τα «αδιάσειστα», ντοκουμέντα στα οποία θα στηρίζονταν η περιβόητη 6η Ολομέλεια της ΚΕ του ΚΚΕ, για να βγουν από τη μέση τα εμπόδια της άλωσης του ΚΚΕ από τον Χρουστσόφ.

Κι’ εδώ προβάλλει επιτακτικά αμείλικτο το ερώτημα στο οποίο σας υποχρεώνει να θυμηθείτε και να απαντήσετε κύριε υπεύθυνε του Τμήματος Διεθνών Σχέσεων της ΚΕ του ΚΚΣΕ τότε: ποια ήταν η δύναμη που εμπνεύστηκε, οργάνωσε και καθοδήγησε αυτή την πολιτική ανίερη πράξη; Σε τίνος πλάτες στηρίχθηκαν και τίνος εντολές εκτελούσαν οι κύριοι τύπου Κρασνοπέβτεφ, Πονομαρένκο, Σεμενκόφ, Γκορενκόβα, Ζότοφ και οι ελληνόφωνες υποτακτικοί σας στην Τασκένδη; Ποιος έδωσε εντολές στους στρατηγούς της αστυνομίας, στις ανώτερες εισαγγελικές και δικαστικές αρχές να κουρελιάζουν για άλλη μια φορά το Σοβιετικό Σύνταγμα και τους νόμους του κράτους; Εν ονόματι ποιων επιδιώξεων βρικολάκιασε σε όλο της το μεγαλείο η επαίσχυντη αρχή: ο σκοπός αγιάζει τα μέσα; Μέσα, που αδίστακτα έφταναν και μέχρι τη φυσική εξόντωση των πολιτικών αντιπάλων της σοβιετικής ηγεσίας, αγωνιστών οι οποίοι εξέφραζαν τις πολιτικές αντιλήψεις της πολύ μεγάλης πλειοψηφίας των Ελλήνων προσφύγων;

Η δίκη τελείωσε με τις προειλημμένες της αποφάσεις. Η καταδίκη των αγωνιστών ήταν μια πύρρεια νίκη σας και μια ηθικοπολιτική ήττα του αριστερού ελληνικού κινήματος. Δίκη και καταδίκη που θα μπορούσε, όπως νομίζατε, να συγκαλύψει και στο εσωτερικό της χώρας σας και στην Ελλάδα την απαράδεκτη και παράνομη επέμβασή σας στα εσωτερικά του ΚΚΕ.

Οι καταδικασμένοι από το Ανώτατο Δικαστήριο έπειτα από λίγες μέρες μετά το τέλος της δίκης, όλοι μαζί πια σ’ ένα σιδηροδρομικό βαγόνι-κλούβα πήραν το δρόμο για το στρατόπεδο συγκέντρωσης. Το ταξίδι με σταθμεύσεις στα ενδιάμεσα τμήματα μεταγωγών, κράτησε περίπου ένα μήνα. Εξαντλήθηκαν γρήγορα όλες οι πενιχρές οικονομικές εφεδρείες, ιδιαίτερα εκείνων που αντιμετώπιζαν σοβαρά προβλήματα υγείας, έπειτα από μιαν εξάμηνη περίπου προφυλάκιση. Το ειδικό στρατόπεδο που τους στρίμωξαν, «φιλοξενούσε» πολίτες από πολλές χώρες, οι οποίοι είχαν καταδικαστεί για εγκληματικές πράξεις του κοινού ποινικού δικαίου από σοβιετικά δικαστήρια. Ήταν ένα τμήμα ειδικού Γκουλάγκ που συνόρευε με στρατόπεδα συγκέντρωσης Γερμανών εγκληματιών πολέμου, που ήταν καταδικασμένοι με την ανώτατη προβλεπόμενη από τον τότε σοβιετικό ποινικό νόμο της ΕΣΣΔ ποινή σε 25 χρόνια φυλάκιση. Σύντομα όμως τα στρατόπεδα αυτά διαλύθηκαν γιατί έπειτα από συμφωνία Χρουστσόφ-Αντενάουερ οι εγκληματίες πολέμου απελευθερώθηκαν και έφυγαν για τη Γερμανία.

Οι Γερμανοί θεωρούνταν αιχμάλωτοι πολέμου, δεν δούλευαν και έπαιρναν το συσσίτιο του σοβιετικού στρατιώτη και συμπληρωματικά κάθε δέκα ημέρες δέματα με τρόφιμα και φάρμακα από τον Ερυθρό Σταυρό της Δυτικής Γερμανίας. Οι καταδικασμένοι αγωνιστές πρόσφυγες τρέφονταν με τις σάπιες πατάτες και το μουχλιασμένο πλιγούρι του στρατοπέδου. Κι’ αυτή η «δίαιτα» σε συνθήκες βαριάς και εξαντλητικής εργασίας, φρουρούμενοι από ένοπλους δεσμοφύλακες και ειδικά σκυλιά: Καθημερινά καθοριζόταν από τον αρχιφύλακα ένα κομμάτι γης από το οποίο, από ένα μέτρο βάθους αφαιρούνταν το χώμα και μεταφερόταν σε κοντινή απόσταση, έπειτα με κασμάδες σπάζονταν και απομακρύνονταν, ο αιώνιος πάγος πάχους 1-1/2 μέτρου και μετά απ’ αυτό, με ειδικά εργαλεία-φτυάρια, κοβόταν η τύρφη σε σχήμα όπως τα τούβλα, εξαγόταν στην επιφάνεια και τοποθετούνταν έτσι που να μπορεί να στεγνώσει για να χρησιμοποιηθεί το χειμώνα σαν καύσιμη ύλη. Καθημερινά 12-13 ώρες στο πόδι. Μετρήματα, ξαναμετρήματα, μεταφορά στον τόπο της δουλειάς άνθρωποι που υπέφεραν από φυματίωση ή ήσαν ανάπηροι πολέμου έπρεπε να «εκπληρώσουν τη νόρμα». Οι Γερμαναράδες, καλοθρεμμένοι ασχολούνταν με τα σπορ, οργάνωναν την ψυχαγωγία τους και χλεύαζαν τους πάντες και τα πάντα. Οι Έλληνες πρόσφυγες για να μην «εκτεθούν πολιτικά» έλεγαν ότι μέθυσαν και μάλωσαν σ’ ένα γάμο και τους δικάσαν σαν χούλιγκαν. Ενώ ήταν όλοι τους ανώτερα στελέχη της Εθνικής Αντίστασης και του ΔΣΕ, μεταξύ των οποίων διοικητές και επίτροποι ανώτερων μονάδων και στρατηγοί.

Δημήτρη Βύσσιου: Για τις διώξεις και τον εκτραχυλισμό των ρεβιζιονιστών (απόσπασμα από την «ανοιχτή επιστολή προς τον Μ. Πονομαριόφ»)

«Φωνή της Αλήθειας», αρ. φυλ. 32, 15-31 Μάρτη 1995, σελ. 3

Εδώ ολόκληρη η επιστολή: Η επέμβαση των χρουτσωφικών ρεβιζιονιστών στο ΚΚΕ - Τα γεγονότα της Τασκένδης

---

Η αντίδραση στην εκτροπή που προκάλεσαν οι προσπάθειες για να εφαρμοσθούν οι απόψεις της «6ης Ολομέλειας» εκδηλώθηκε με την δημιουργία παράνομων οργανώσεων από την πλειοψηφία, η οποία βρισκόταν σε διωγμό. Ήσαν οι «διαγραμμένοι» όχι μόνο από το πολιτικό προσκήνιο. Οι συνεδριάσεις γίνονταν νύχτα, κατά ομάδες, σε παράμερα σπίτια. Λειτουργούσαν εκλεγμένα καθοδηγητικά όργανα, κλπ. Για τους σοβιετικούς παράγοντες αυτό ήταν κάτι το ασυνήθιστο. Όπως ήταν φυσικό, με τους ανθρώπους τους παρακολουθούσαν επισταμένως τις εξελίξεις. Έτσι αυξάνονταν αριθμητικά και φούσκωναν οι φάκελοι στα ντοσιέ της KGB και της Ερυθράς Ημισελήνου. Για πολλούς, οι ατομικοί τους φάκελοι είχαν ξεπεράσει σε όγκο τους φακέλους τους στην Ελλάδα. Όλοι μας τη ζωή κι εκεί και εδώ φακελωμένοι, εχθροί του λαού, ύποπτοι και εγκληματίες. Κι’ αυτή άλλη μια σελίδα στην τραγική μας ιστορία, και τη δική μας και του αριστερού κινήματος.

Βρισκόμαστε πια στην εποχή της δυναστείας του Τσολάκη. Στο στρατόπεδο, στη στρούγκα των νικητών άρχισε ανοιχτά πια ο «καβγάς για το πάπλωμα» και η προβολή απαιτήσεων για την εξόφληση των γραμματίων. Άλλοι τύπου Γιαννακόπουλου και ΣΙΑ έπρεπε να πάνε, όσοι δεν είχαν πάει, να ζήσουν στη Μόσχα και να ζήσουν καλά. Άλλοι να πιάσουν τις καρέκλες («γραμματείς και φαρισαίοι»), άλλοι να μπουν «συν γυναιξί και τέκνοις» από το παράθυρο, με τους καταλόγους της Κομματικής Επιτροπής στα ανώτατα εκπαιδευτικά ιδρύματα, χωρίς εξετάσεις και σε ορισμένες περιπτώσεις με γνώσεις τετρατάξιου δημοτικού. Υπήρξαν και περιπτώσεις που στάλθηκαν σε μεταπτυχιακή εκπαίδευση «στελέχη» που δεν είχαν καν τελειώσει το γυμνάσιο και μερικοί και από το δημοτικό. Ορισμένες «επιστημονικές» διατριβές δεν ήταν τίποτε περισσότερο από κακομεταφρασμένα στα ρωσικά ελληνικά κείμενα που ψηφίζονταν από τις συγκλήτους έπειτα από επεμβάσεις από τα ανώτατα κλιμάκια της τοπικής κομματικής ηγεσίας. Αντίθετα, σε πολλές περιπτώσεις, νέοι άνθρωποι με προσόντα και προοπτική εξέλιξης, που δούλευαν και μορφώνονταν, εξοστρακίζονταν από τα ΑΕΙ και τις τεχνικές σχολές μέσης εκπαίδευσης όταν δεν ενέδιδαν στους εκβιασμούς της ηγεσίας.

Στην αρχή τα φαινόμενα αυτά εκδηλώνονται μεμονωμένες περιπτώσεις, με τον καιρό όμως προβάλλουν πιο έκδηλα και σε ποσότητα και από άποψη ήθους.

Η καθοδήγηση, όμως, σοβιετική και ελληνόφωνη συνεχίζει το δρόμο που υποδεικνύει το Τμήμα Διεθνών Σχέσεων, καινούργια κύματα αντιπροσφυγικών μέτρων. Στον πειρασμό αυτό δεν άντεξαν και άνθρωποι από τους οποίους το κίνημα είχε περισσότερες αξιώσεις. Χωρίς χαρτί από τον διοικητή της πολιτείας ο πρόσφυγας δεν γίνεται δεκτός στη δουλειά. Και το χαρτί αυτό, όπως και το χαρτί για το νοσοκομείο ή το σχολείο ή για ικανοποίηση κάποιας άλλης ανάγκης, δεν δινόταν χωρίς παζαρέματα και πολιτικούς εκβιασμούς. Υπήρξαν και περιπτώσεις που παιδί έλληνα πρόσφυγα από νόμιμο γάμο με σοβιετική γυναίκα γραφόταν σχολείο και έδινε εξετάσεις σε επαγγελματική σχολή μέσης εκπαίδευσης με το όνομα της μητέρας γιατί το όνομα του πατέρα του ήταν γραμμένο στο μαύρο πίνακα.

Στα μαύρα αυτά χρόνια η γάγγραινα της πολιτικής και κοινωνικής κατάπτωσης ανθρώπων και αξιών κατακτούσε έδαφος με γοργούς ρυθμούς. Στην πάλη των προσφύγων όλων των παρατάξεων για την επιβίωση, στα θολά νερά του πολιτικού αποπροσανατολισμού και της πολιτικής ρευστότητας και απομόνωσης, η ασφάλεια ψάρευε τους ανθρώπους της και το κόμμα «έφτιαχνε» κομμουνιστές κατ’ εικόνα και ομοίωση των στελεχών του τύπου Πικραμύγδαλου (Δημητρίου), Ταρζάν (Τσολάκη), Έξαρχου, Μπαρμπαλιά και των ομοίων τους. Τα χρόνια αυτά οι αετονύχηδες πραράπηδες (εργοδηγοί) οπαδοί και των δυο παρατάξεων αγόραζαν με το μάτσο δουλοπάροικους για τις στέπες και τις οικοδομικές επιχειρήσεις της πόλης. Οι κύριοι αυτοί, με την κομματική ταυτότητα στη τσέπη, στελέχη της στρούγκας του Ταρζάν και του Δημητρίου έκλεβαν ασύστολα το κράτος και τους εργάτες. Με πλαστά δικαιολογητικά, για δουλειές που δεν γίνονταν, έπαιρναν από την επιχείρηση πολύ περισσότερα χρήματα απ’ ότι άξιζε η πραγματική δουλειά, και τα μοιράζονταν ο «κομμουνιστής» πραράπης με τους «κομμουνιστές εργάτες». Κι’ αυτό σε χρόνια βάση.

Δευτέρα 3 Αυγούστου 2009

Β. Ι. Λένιν: Καρλ Μαρξ

«Φωνή της Αλήθειας», αρ. φυλ. 56, 15-30 Απρίλη 1996, σελ. 2

 

Ι.Β. ΛΕΝΙΝ

126 χρόνια από τη γέννησή του

22 Απρίλη 1870

Τιμώντας τα 126 χρόνια από τη γέννηση του μεγάλου Λένιν αναδημοσιεύουμε μέρος από άρθρο του “Καρλ Μαρξ (1914)”.

 

Η ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΤΟΥ ΜΑΡΞ

Μαρξισμός είναι το σύστημα των αντιλήψεων και της διδασκαλίας του Μαρξ. Ο Μαρξ είναι εκείνος που συνέχισε και ολοκλήρωσε με μεγαλοφυία τα τρία βασικά ιδεολογικά ρεύματα του 19ου αιώνα, που ανήκαν στις τρεις πιο προηγμένες χώρες της ανθρωπότητας: την κλασική γερμανική φιλοσοφία, την κλασική αγγλική πολιτική οικονομία και το γαλλικό σοσιαλισμό σε συνδυασμό με τις γαλλικές επαναστατικές διδασκαλίες γενικότερα. Η αναγνωρισμένη ακόμη και από τους αντίπαλους του Μαρξ αξιοθαύμαστη συνέπεια και ενότητα των απόψεων του, που στο σύνολο τους μας δίνουν το σύγχρονο υλισμό και το σύγχρονο επιστημονικό σοσιαλισμό, σαν θεωρία και σαν πρόγραμμα του εργατικού κινήματος όλων των πολιτισμένων χωρών του κόσμου, μας υποχρεώνει να προτάξουμε από την έκθεση του κύριου περιεχομένου του μαρξισμού, συγκεκριμένα της οικονομικής διδασκαλίας του Μαρξ, μια σύντομη σκιαγραφία της κοσμοαντίληψης του γενικά.

Ο ΦΙΛΟΣΟΦΙΚΟΣ ΥΛΙΣΜΟΣ

Ο Μαρξ, από το 1844-1845, που αποκρυσταλλώθηκαν οι απόψεις του, ήταν υλιστής και ειδικά οπαδός του Λ. Φόυερμπαχ.

Σχετικά με τον Φόυερμπαχ είχε τη γνώμη και αργότερα ότι οι αδύνατες πλευρές του συνίστανται αποκλειστικά στο γεγονός ότι ο υλισμός του δεν ήταν αρκετά συνεπής και ολόπλευρος. Ο Μαρξ έβλεπε την κοσμοϊστορική σημασία του Φόυερμπαχ, που «άφησε εποχή», ακριβώς στην αποφασιστική του ρήξη με τον ιδεαλισμό του Χέγκελ και στη διακήρυξη του υλισμού, που ακόμη «στο 18ο αιώνα, ιδιαίτερα στη Γαλλία, ήταν αγώνας όχι μόνο ενάντια στους υπάρχοντες πολιτικούς θεσμούς, μα και ενάντια στη θρησκεία και στη θεολογία, όπως και... ενάντια σε κάθε μεταφυσική» (με την έννοια της «εκστατικής θεώρησης» σε αντιδιαστολή από τη «νηφάλια φιλοσοφία») («Η αγία οικογένεια» στη «Φιλοσοφική Κληρονομιά»). «Για τον Χέγκελ -έγραφε ο Μαρξ- το προτσές της νόησης, που με το όνομα ιδέα το μετατρέπει μάλιστα σε αυθυπόστατο υποκείμενο, είναι ο δημιουργός του πραγματικού... Για μένα, αντίστροφα, το ιδεατό δεν είναι παρά το υλικό, μεταφερμένο και μετασχηματισμένο στο ανθρώπινο κεφάλι» (Το Κεφάλαιο, τόμ. Ι, πρόλογος στη 2η έκδ.).

Ο Φρ. Ένγκελς, συμφωνώντας απόλυτα με την υλιστική αυτή φιλοσοφία του Μαρξ και εκθέτοντας την έγραφε στο “Αντι-Ντίρινγκ”: -ο Μαρξ διάβασε αυτό το έργο από το χειρόγραφο- «... Η ενότητα του κόσμου δε συνίσταται στο Είναι του, αλλά στην υλικότητά του και η υλικότητα αυτή αποδείχνεται... με μια μακρόχρονη και επίμονη εξέλιξη της φιλοσοφίας και της φυσιογνωσίας... Η κίνηση είναι ο τρόπος ύπαρξης της ύλης. Ποτέ και πουθενά δεν υπήρξε και δεν μπορεί να υπάρξει ύλη χωρίς κίνηση, κίνηση χωρίς ύλη... Αν βάλουμε το ερώτημα... τι είναι νόηση και συνείδηση και από πού προέρχονται, θα δούμε ότι είναι προϊόντα του ανθρώπινου μυαλού και ότι ο ίδιος ο άνθρωπος είναι προϊόν της φύσης, που αναπτύχθηκε μέσα στη γνωστή φυσική κατάσταση και μαζί μ' αυτήν. Έτσι είναι αυτονόητο ότι τα προϊόντα του ανθρώπινου μυαλού, που σε τελευταία ανάλυση είναι επίσης προϊόντα της φύσης, δεν αντιφάσκουν με την υπόλοιπη αλληλουχία της φύσης, αλλά ανταποκρίνονται σ' αυτήν». «Ο Χέγκελ ήταν ιδεαλιστής, με άλλα λόγια, γι' αυτόν οι σκέψεις του μυαλού του δεν ήταν απεικονίσεις (Abbilder,  κάποτε ο Ένγκελς μιλάει για «έκτυπα») λιγότερο ή περισσότερο αφηρημένες των πραγματικών αντικειμένων και γεγονότων, αλλά αντίθετα τα πράγματα και η ανάπτυξη τους ήταν γι' αυτόν οι πραγματοποιημένες απεικονίσεις της ιδέας που υπήρχε κιόλας κάπου πριν από τον κόσμο».

Στο έργο του Λουδοβίκος Φόυερμπαχ, όπου ο Φρ. Ένγκελς εκθέτει τις απόψεις του και τις απόψεις του Μαρξ για τη φιλοσοφία του Φόυερμπαχ και που ο Ένγκελς το έστειλε για εκτύπωση, αφού προηγούμενα διάβασε το παλιό χειρόγραφο που είχε γραφεί από τον ίδιο και τον Μαρξ το 1844-1845 πάνω στο ζήτημα του Χέγκελ, του Φόυερμπαχ και της υλιστικής αντίληψης της ιστορίας, ο Ένγκελς γράφει: «Το μεγάλο θεμελιακό πρόβλημα κάθε φιλοσοφίας και ιδιαίτερα της νεότερης φιλοσοφίας είναι το πρόβλημα της σχέσης νόησης και Είναι, πνεύματος και φύσης... ποιο είναι το πρωταρχικό: το πνεύμα ή η φύση... Ανάλογα με τον τρόπο που απαντούσαν σ' αυτό το ερώτημα οι φιλόσοφοι χωρίστηκαν σε δυο μεγάλα στρατόπεδα. Όσοι ισχυρίζονταν ότι το πνεύμα υπήρχε πριν από τη φύση και συνεπώς έτσι ή αλλιώς αναγνώριζαν τη δημιουργία του κόσμου... αποτέλεσαν το στρατόπεδο του ιδεαλισμού. Οι άλλοι, που θεωρούσαν σαν πρωταρχικό τη φύση, ανήκαν στις διάφορες σχολές του υλισμού». Κάθε άλλη χρησιμοποίηση των εννοιών του (φιλοσοφικού) ιδεαλισμού και υλισμού οδηγεί απλώς σε σύγχυση.  Ο Μαρξ απόρριπτε κατηγορηματικά όχι μόνο τον ιδεαλισμό, που πάντα συνδεόταν έτσι είτε αλλιώς με τη θρησκεία, αλλά και τη διαδομένη, ιδιαίτερα στις μέρες μας, άποψη του Χιουμ και του Καντ, τον αγνωστικισμό, τον κριτικισμό, το θετικισμό, με τις διάφορες μορφές τους· κάθε παρόμοια φιλοσοφία τη θεωρούσε «αντιδραστική» παραχώρηση στον ιδεαλισμό και στην καλύτερη περίπτωση «ντροπαλή αποδοχή από την πίσω πόρτα του υλισμού και απάρνησή του μπροστά στα μάτια του κόσμου». Βλ. πάνω σ' αυτό το ζήτημα, εκτός από τα αναφερόμενα έργα του Ένγκελς και του Μαρξ και το γράμμα του τελευταίου προς τον Ένγκελς της 12 του Σεπτέμβρη 1868, όπου ο Μαρξ, σημειώνοντας την «πιο υλιστική», απ' ό,τι συνήθως, εκδήλωση του γνωστού φυσιοδίφη Τ. Χάξλι και την ομολογία του ότι, εφόσον «παρατηρούμε και νοούμε κατά τρόπο πραγματικό, δεν μπορούμε ποτέ να εγκαταλείψουμε το έδαφος του υλισμού», τον κατηγορεί ότι ανοίγει ένα «παραθυράκι» στον αγνωστικισμό, στο χιουμισμό. Ιδιαίτερα πρέπει να σημειωθεί η άποψη του Μαρξ για τη σχέση ανάμεσα στην ελευθερία και την αναγκαιότητα: «τυφλή είναι η αναγκαιότητα μόνο όσο δεν έχει κατανοηθεί. Ελευθερία είναι η συνείδηση της αναγκαιότητας» (Ένγκελς στο Αντι-Ντίρίνγκ) = η αναγνώριση της αντικειμενικής νομοτέλειας της φύσης και της διαλεκτικής μετατροπής της αναγκαιότητας σε ελευθερία (παράλληλα με τη μετατροπή του άγνωστου, που, όμως, είναι δυνατό να γίνει γνωστό, «πράγματος καθεαυτού» σε «πράγμα για μας», της «ουσίας των πραγμάτων» σε «φαινόμενα»).

Ο Μαρξ και ο Ένγκελς θεωρούσαν βασική ανεπάρκεια του «παλιού» υλισμού μαζί και του υλισμού του Φόιερμπαχ (και πολύ περισσότερο του «χυδαίου» υλισμού των Μπίχνερ-Φοχτ-Μολεσότ): 1. το ότι ο υλισμός αυτός ήταν «κυρίως μηχανιστικός» και δεν έπαιρνε υπόψη του τη νεότερη εξέλιξη της χημείας και της βιολογίας (και στις μέρες μας θα έπρεπε ακόμη να προσθέσουμε: και της ηλεκτρικής θεωρίας της ύλης), 2. το ότι ο παλιός υλισμός δεν ήταν ιστορικός, δεν ήταν διαλεκτικός (ήταν μεταφυσικός με την έννοια της αντιδιαλεκτικής), δεν εφάρμοζε με συνέπεια και ολόπλευρα την άποψη της εξέλιξης, 3. το ότι η «ουσία του ανθρώπου» κατανοούνταν απ' αυτούς αφηρημένα και όχι σαν «σύνολο όλων των κοινωνικών σχέσεων» (καθορισμένων συγκεκριμένα-ιστορικά) και γι' αυτό ο υλισμός αυτός δεν έκανε τίποτε άλλο παρά «να εξηγεί» τον κόσμο, ενώ το ζήτημα έγκειται στην «αλλαγή» του, με άλλα λόγια δεν καταλάβαινε τη σημασία της «επαναστατικής πρακτικής δράσης».

Ι.Β. Λένιν: Φρίντριχ Ένγκελς

«Φωνή της Αλήθειας», αρ. φυλ. 40, 1-15 Αυγούστου 1995, σελ. 2,3,4

ΦΡΙΝΤΡΙΧ ΕΝΓΕΚΛΣ

100 χρόνια από το θάνατό του

τιμώντας τα 100 χρόνια από το θάνατο του Φ. Ένγκελς αναδημοσιεύουμε άρθρο του Λένιν γραμμένο το Φθινόπωρο του 1895

Ι.Β. Λένιν


Τι φως, τι νους έχει σβήσει,
Τι καρδιά σταμάτησε να χτυπά!

Στις 5 του Αυγούστου 1895 με το νέο ημερολόγιο (24 του Ιούλη) πέθανε στο Λονδίνο ο Φρίντριχ Ένγκελς. Ύστερα από το φίλο του Καρλ Μαρξ που πέθανε το 1833, ο Ένγκελς ήταν ο πιο επιφανής επιστήμονας και δάσκαλος του διεθνούς προλεταριάτου σ’ όλο τον πολιτισμένο κόσμο. Από τότε που η τύχη το έφερε να ανταμώσουν ο Καρλ Μαρξ με τον Φρίντριχ Ένγκελς, το έργο ζωής και των δύο φίλων έγινε κοινή τους υπόθεση. Συνεπώς, για να καταλάβει κανείς τι έκανε ο Φρίντριχ Ένγκελς για το προλεταριάτο, πρέπει ν’ αφομοιώσει καλά τη σημασία της διδασκαλίας και της δράσης του Μαρξ στην ανάπτυξη του σύγχρονου εργατικού κινήματος. Πρώτοι ο Μαρξ και ο Ένγκελς έδειξαν, ότι η εργατική τάξη με τις διεκδικήσεις της είναι το αναγκαίο γέννημα του σύγχρονου οικονομικού καθεστώτος, που μαζί με την αστική τάξη δημιουργεί και οργανώνει αναπόφευκτα και το προλεταριάτο. Έδειξαν ότι την ανθρωπότητα δεν θα την απαλλάξουν από τις συμφορές που τη δέρνουν σήμερα, οι καλοπροαίρετες προσπάθειες ορισμένων ευγενικών προσωπικοτήτων, αλλά η ταξική πάλη του οργανωμένου προλεταριάτου. Πρώτοι ο Μαρξ και ο Ένγκελς εξήγησαν στις επιστημονικές εργασίες τους, ότι ο σοσιαλισμός δεν είναι μια επινόηση ονειροπόλων, αλλά ο τελικός σκοπός και το αναγκαίο αποτέλεσμα της ανάπτυξης των παραγωγικών δυνάμεων της σύγχρονης κοινωνίας. Όλη η γραφτή ιστορία ήταν ως τα σήμερα ιστορία ταξικής πάλης. Διαδοχή της κυριαρχίας και των νικών ορισμένων κοινωνικών τάξεων πάνω σε άλλες. Κι αυτό θα συνεχίζεται, ώσπου να εξαφανιστούν οι βάσεις της ταξικής πάλης και της ταξικής ιεραρχίας –η ατομική ιδιοχτησία και η αναρχική κοινωνική παραγωγή. Τα συμφέροντα του προλεταριάτου απαιτούν την εξάλειψη αυτών των βάσεων, και για το λόγο αυτό η συνειδητή ταξική πάλη των οργανωμένων εργατών πρέπει να στρέφεται ενάντια στις βάσεις αυτές. Κάθε όμως ταξική πάλη είναι πάλη πολιτική.

Οι απόψεις αυτές του Μαρξ και του Ένγκελς έχουν γίνει σήμερα κτήμα όλου του προλεταριάτου που αγωνίζεται για την απελευθέρωσή του. Οι απόψεις όμως αυτές στη δεκαετία 1840-1850, όταν οι δύο φίλοι άρχισαν να παίρνουν μέρος στη σοσιαλιστική φιλολογία και στα κοινωνικά κινήματα του καιρού τους, ήταν κάτι το εντελώς καινούργιο. Τότε υπήρχαν πολλοί άνθρωποι με ταλέντο και χωρίς ταλέντο, τίμιοι και μη τίμιοι, που συνεπαρμένοι από την πάλη για την πολιτική ελευθερία, από την πάλη ενάντια στην απολυταρχία των βασιλιάδων, της αστυνομίας και των παπάδων, δεν έβλεπαν την αντίθεση των συμφερόντων της αστικής τάξης και του προλεταριάτου. Οι άνθρωποι αυτοί δεν έκαναν ούτε καν τη σκέψη ότι οι εργάτες μπορούν να ενεργούν σαν αυτοτελής κοινωνική δύναμη. Από το άλλο μέρος υπήρχαν πολλοί ονειροπόλοι, κάποτε μεγαλοφυείς που πίστευαν πως δεν χρειάζεται παρά να πείσουμε τους κυβερνήτες και τις κυρίαρχες τάξεις, ότι το σύγχρονο κοινωνικό καθεστώς είναι άδικο και τότε θα είναι εύκολο να εγκαθιδρυθεί στη γη ειρήνη και γενική ευδαιμονία. Ονειρεύονταν δηλαδή σοσιαλισμό χωρίς πάλη. Τέλος, όλοι σχεδόν οι σοσιαλιστές εκείνου του καιρού είναι γενικά φίλοι της εργατικής τάξης, έβλεπαν το προλεταριάτο μόνο σαν πληγή, έβλεπαν με φρίκη ότι με την ανάπτυξη της βιομηχανίας μεγαλώνει κι αυτή η πληγή. Για το λόγο αυτό, όλοι τους σκέπτονταν με ποιο τρόπο θα σταματήσουν την ανάπτυξη της βιομηχανίας και του προλεταριάτου, με ποιο τρόπο θα σταματήσουν τον «τροχό της ιστορίας». Σε αντίθεση με το γενικό φόβο μπροστά στην ανάπτυξη του προλεταριάτου, ο Μαρξ και ο Ένγκελς στήριζαν όλες τις ελπίδες τους στην αδιάκοπη αύξηση του προλεταριάτου. Όσο περισσότεροι οι προλετάριοι τόσο μεγαλύτερη η δύναμή τους σαν επαναστατική τάξη, τόσο πιο κοντινός και πραγματοποιήσιμος ο σοσιαλισμός. Με λίγα λόγια οι υπηρεσίες του Μαρξ και του Ένγκελς απέναντι στην εργατική τάξη μπορούν να διατυπωθούν έτσι: δίδαξαν στην εργατική τάξη της αυτογνωσία και την αυτοσυνείδηση και στη θέση των ονειροπολημάτων έβαλαν την επιστήμη.

Να γιατί ο κάθε εργάτης πρέπει να ξέρει το όνομα και τη ζωή του Ένγκελς, να γιατί στη συλλογή μας αυτή, που έχει για σκοπό της, όπως και όλες οι εκδόσεις μας, το ξύπνημα της ταξικής αυτοσυνείδησης των Ρώσων εργατών, πρέπει να δώσουμε μια σκιαγραφία της ζωής και της δράσης του Φρίντριχ Ένγκελς, του ενός απ’ τους δυό μεγάλους δασκάλους του σύγχρονου προλεταριάτου.

Ο Ένγκελς γεννήθηκε το 1820 στην πόλη Μπάρμεν της επαρχίας Ρήνου του βασιλείου της Πρωσσίας. Ο πατέρας του ήταν εργοστασιάρχης. Το 1838 για οικογενειακούς λόγους ο Ένγκελς αναγκάστηκε, πριν ακόμα τελειώσει το γυμνάσιο, να πάει υπάλληλος σ’ έναν εμπορικό οίκο της Βρέμης. Η απασχόληση με το εμπόριο δεν εμπόδισε τον Ένγκελς να συνεχίζει την επιστημονική και πολιτική του μόρφωση. Από μαθητής ακόμα του γυμνασίου μίσησε την απολυταρχία και την αυθαιρεσία των δημόσιων υπαλλήλων. Η μελέτη της φιλοσοφίας τον οδήγησε παραπέρα. Κείνο τον καιρό στη γερμανική φιλολογία κυριαρχούσε η διδασκαλία του Χέγκελ και ο Ένγκελς έγινε οπαδός του. Αν και ο ίδιος ο Χέγκελ ήταν θαυμαστής του απολυταρχικού πρωσσικού κράτους, που το υπηρετούσε σαν καθηγητής του πανεπιστημίου του Βερολίνου, η διδασκαλία του Χέγκελ ήταν επαναστατική. Η πίστη του Χέγκελ στο λογικό και στα δικαιώματα του ανθρώπου και η βασική θέση της Χεγκελιανής φιλοσοφίας ότι στον κόσμο συντελείται ένα αέναο προτσές αλλαγής και εξέλιξης, οδήγησαν τους μαθητές εκείνους του βερολινέζου φιλόσοφου, στη σκέψη ότι και η πάλη ενάντια στην πραγματικότητα, η πάλη ενάντια στην αδικία που επικρατεί και στο κακό που βασιλεύει, έχει τις ρίζες της στον παγκόσμιο νόμο της αιώνιας εξέλιξης. Αν τα πάντα εξελίσσονται, αν τούτους τους θεσμούς τους διαδέχονται άλλοι, γιατί θα συνεχίζει να υπάρχει αιώνια η απολυταρχία του πρώσσου βασιλιά ή του ρώσου τσάρου, ο πλουτισμός μια μηδαμινής μειοψηφίας σε βάρος της τεράστιας πλειοψηφίας, η κυριαρχία της αστικής τάξης πάνω στο λαό; Η φιλοσοφία του Χέγκελ μιλούσε για εξέλιξη του πνεύματος και των ιδεών, ήταν ιδεαλιστική. Από την εξέλιξη του πνεύματος έβγαζε και την εξέλιξη της φύσης, του ανθρώπου και των ανθρώπινων, δηλαδή των κοινωνικών σχέσεων. Ο Μαρξ και ο Ένγκελς κράτησαν τη σκέψη του Χέγκελ για το αιώνιο προτσές της εξέλιξης 1 , και απέρριψαν την προκατειλημμένη ιδεαλιστική αντίληψη. Στράφηκαν προς τη ζωή και είδαν ότι δεν είναι η εξέλιξη του πνεύματος εκείνο που εξηγεί την εξέλιξη της φύσης, αλλά αντίθετα, το πνεύμα πρέπει να εξηγηθεί με τη φύση, με την ύλη... Σε αντίθεση προς τον Χέγκελ και τους άλλους χεγκελιανούς, ο Μαρξ και ο Ένγκελς ήταν υλιστές. Αντικρίζοντας υλιστικά τον κόσμο και την ανθρωπότητα, είδαν ότι, όπως όλα τα φαινόμενα της φύσης έχουν στη βάση τους υλικές αιτίες, έτσι και η εξέλιξη της ανθρώπινης κοινωνίας καθορίζεται από την ανάπτυξη των υλικών, των παραγωγικών δυνάμεων. Από την ανάπτυξη των παραγωγικών δυνάμεων εξαρτώνται οι σχέσεις που δημιουργούν μεταξύ τους οι άνθρωποι όταν παράγουν τα είδη, που είναι απαραίτητα για την ικανοποίηση των ανθρώπινων αναγκών. Και στις σχέσεις αυτές βρίσκεται η εξήγηση όλων των φαινομένων της κοινωνικής ζωής, των ανθρώπινων επιδιώξεων, των ιδεών και των νόμων. Η ανάπτυξη των παραγωγικών δυνάμεων δημιουργεί τις κοινωνικές σχέσεις που στηρίζονται στην ατομική ιδιοχτησία, τώρα όμως βλέπουμε πως η ίδια αυτή ανάπτυξη των παραγωγικών δυνάμεων αφαιρεί την ιδιοχτησία από την πλειοψηφία και την συγκεντρώνει στα χέρια μια μηδαμινής μειοψηφίας. Καταργεί την ιδιοχτησία, τη βάση του σύγχρονου κοινωνικού καθεστώτος μόνη της τείνει προς τον ίδιο σκοπό, που έχουν βάλει στον εαυτό τους οι σοσιαλιστές.

Οι σοσιαλιστές πρέπει μόνο να καταλάβουν ποια κοινωνική δύναμη, λόγω της θέσης της στη σύγχρονη κοινωνία, ενδιαφέρεται για την πραγματοποίηση του σοσιαλισμού, και να προσδώσουν στη δύναμη αυτή συνείδηση των συμφερόντων της και του κοινωνικού της καθήκοντος. Η δύναμη αυτή είναι το προλεταριάτο. Ο Ένγκελς γνώρισε το προλεταριάτο στην Αγγλία, στο κέντρο της αγγλικής βιομηχανίας, στο Μάντσεστέρ, όπου εγκαταστάθηκε το 1842, κι έπιασε δουλειά σ’ έναν εμπορικό οίκο, ένας από τους συνεταίρους του οποίου ήταν ο πατέρας του. Εδώ ο Ένγκελς δεν καθότανε απλώς στο γραφείο του εργοστασίου, πήγαινε στις βρώμικες συνοικίες όπου ζούσαν οι εργάτες και έβλεπε με τα μάτια του τη φτώχια και τη δυστυχία τους. Δεν αρκέστηκε όμως στις προσωπικές του παρατηρήσεις, διάβασε όλα όσα είχαν γραφτεί πριν απ’ αυτόν για την κατάσταση της αγγλικής εργατικής τάξης, μελέτησε προσεχτικά όλα τα επίσημα ντοκουμέντα που του ήταν προσιτά. Καρπός των μελετών και των παρατηρήσεων αυτών ήταν το βιβλίο «Η κατάσταση της εργατικής τάξης στης Αγγλία». Και πριν από τον Ένγκελς πάρα πολλοί είχαν περιγράψει τα βάσανα του προλεταριάτου και τονίσει, ότι είναι ανάγκη να του δοθεί βοήθεια. Ο Ένγκελς είναι ο πρώτος που είπε ότι το προλεταριάτο δεν είναι μόνο τάξη που υποφέρει, ότι ίσα-ίσα η επαίσχυντη οικονομική κατάσταση του προλεταριάτου το σπρώχνει ακατάσχετα προς τα μπρος και το αναγκάζει να παλεύει για την τελική του απελευθέρωση. Και το αγωνιζόμενο προλεταριάτο θα βοηθήσει μόνο του τον εαυτό του. Το πολιτικό κίνημα της εργατικής τάξης θα οδηγήσει αναπόφευκτα τους εργάτες να καταλάβουν, ότι γι’ αυτούς δεν υπάρχει άλλη διέξοδος από το σοσιαλισμό. Από το άλλο μέρος, ο σοσιαλισμός τότε μόνο θα καταστεί δύναμη, όταν γίνει σκοπός της πολιτικής πάλης της εργατικής τάξης. Αυτές είναι οι βασικές σκέψεις του βιβλίου του Ένγκελς για την κατάσταση της εργατικής τάξης στην Αγγλία, σκέψεις που ττώρα έχουν γίνει χτήμα όλου του σκεπτόμενου και αγωνιζόμενου προλεταριάτου, μα που τότε ήταν εντελώς καινούργιες. Οι σκέψεις αυτές έχουν εκτεθεί στο βιβλίο, που γράφτηκε κατά τρόπο συναρπαστικό, γεμάτο από τις πιο αξιόπιστες και συγκλονιστικές εικόνες των βασάνων του προλεταριάτου. Το βιβλίο αυτό ήταν ένα φοβερό κατηγορητήριο ενάντια στον καπιταλισμό και στην αστική τάξη. Η εντύπωση που προξένηση ήταν πολύ μεγάλη. Παντού άρχισαν να παραπέμπουν στο βιβλίο του Ένγκελς, γιατί έδινε την καλύτερη εικόνα της κατάστασης του σύγχρονου προλεταριάτου. Και πραγματικά, ούτε πριν από το 1845, ούτε και αργότερα δεν παρουσιάστηκε κανένα έργο που να δίνει μια τόσο ζωντανή και πιστή περιγραφή των βασάνων της εργατικής τάξης.

Σοσιαλιστής ο Ένγκελς έγινε μόνο στην Αγγλία. Στο Μάντσεστερ συνδέθηκε με τους παράγοντες του αγγλικού εργατικού κινήματος εκείνου του καιρού και άρχισε να γράφει σε διάφορες αγγλικές σοσιαλιστικές εκδόσεις. Το 1844, επιστρέφοντας στη Γερμανία σταμάτησε στο Παρίσι, όπου γνωρίστηκε με τον Μαρξ με τον οποίο είχε ήδη από προηγούμενα αλληλογραφία. Στο Παρίσι ο Μαρξ, κάτω από την επίδραση των γάλλων σοσιαλιστών και της γαλλικής ζωής, είχε γίνει κι αυτός σοσιαλιστής. Εδώ οι δύο φίλοι έγραψαν μαζί το βιβλίο: «Η αγία οικογένεια, η κριτική της κριτικής κριτικής». Στο βιβλίο αυτό που βγήκε ένα χρόνο πριν από το έργο «Η κατάσταση της εργατικής τάξης στην Αγγλία» και γράφτηκε στο μεγαλύτερο μέρος του από τον Μαρξ, μπήκαν οι βάσεις του επαναστατικού-υλιστικού σοσιαλισμού που τις κύριες ιδέες του τις εκθέσαμε πιο πάνω. Ο τίτλος «Αγία οικογένεια» είναι αστεία προσωνυμία που χρησιμοποιείται για τους φιλόσοφους αδελφούς Μπαόυερ και τους οπαδούς τους. Οι κύριοι αυτοί κήρυχναν μια κριτική που στέκεται πάνω από κάθε πραγματικότητα, πάνω από κόμματα και πολιτική, που αρνιέται κάθε πραχτική δράση και απλώς ατενίζει «κριτικά» το γύρω κόσμο και τα γεγονότα που διαδραματίζονται σ’ αυτόν. Οι κύριοι Μπάουερ έκρινα αφ’ υψηλού το προλεταριάτο, που το θεωρούσαν άκριτη μάζα. Ο Μαρξ και ο Ένγκελς αντιτάχθηκαν αποφασιστικά σ’ αυτή την ανόητη κι επιζήμια κατεύθυνση. Στο όνομα της πραγματικής ανθρώπινης προσωπικότητας του εργάτη, που τον ποδοπατούν οι κυρίαρχες τάξεις και το κράτος, ο Μαρξ και ο Ένγκελς απαιτούν όχι ενατένιση, αλλά πάλη για μια καλύτερη οργάνωση της κοινωνίας. Και σαν δύναμη ικανή να διεξάγει μια τέτοια πάλη και έχει συμφέρον απ’ αυτή την πάλη, βλέπουν, φυσικά, το προλεταριάτο. Πριν ακόμα από την «Αγία οικογένεια» ο Ένγκελς είχε δημοσιεύσει στο «γερμανο-γαλλικό περιοδικό» του Μαρξ και του Ρούγκε τις «Κριτικές μελέτες πάνω στην πολιτική οικονομία». Στο έργο αυτό εξέτασε από τη σκοπιά του σοσιαλισμού τα βασικά φαινόμενα του σύγχρονου οικονομικού καθεστώτος, σαν αναγκαία επακόλουθα της κυριαρχίας της ατομικής ιδιοχτησίας. Η επαφή του με τον Ένγκελς συντέλεσε αναμφισβήτητα στο ν’ αποφασίσει ο Μαρξ ν’ ασχοληθεί με την πολιτική οικονομία, με την επιστήμη στην οποία τα έργα του προκάλεσαν ολόκληρη επανάσταση.

Από το 1845 ως το 1847 ο Ένγκελς ζούσε στις Βρυξέλλες και στο Παρίσι, συνδυάζοντας τις επιστημονικές του ασχολίες με την πραχτική δράση μέσα στους γερμανούς εργάτες των Βρυξελλών και του Παρισιού. Εδώ ο Ένγκελς και ο Μαρξ συνδέθηκαν με τη μυστική γερμανική «Ένωση των κομμουνιστών», που τους ανέθεσε να διατυπώσουν τις βασικές αρχές του σοσιαλισμού είχαν επεξεργαστεί. Έτσι είδε το φως το «Μανιφέστο του Κομμουνιστικού Κόμματος» το περίφημο έργο του Μαρξ και του Ένγκελς, που δημοσιεύτηκε το 1948. το μικρό αυτό βιβλιαράκι αξίζει ολόκληρους τόμους: με το πνεύμα του ζει και κινείται ως τα σήμερα όλο το οργανωμένο και αγωνιζόμενο προλεταριάτο του πολιτισμένου κόσμου.

Η επανάσταση του 1848, που ξέσπασε πρώτα στη Γαλλία και σε συνέχεια επεκτάθηκε και σ’ άλλες χώρες της Δυτικής Ευρώπης, έφερε τον Μαρξ και το Ένγκελς στην πατρίδα τους. Εδώ, στην Πρωσσία του Ρήνουθ, πμπήκαν επικεφαλής της δημοκρατικής «Νέας εφημερίδας του Ρήνου», που έβγαινε στην Κολωνία. Οι δύο φίλοι ήταν η ψυχή όλων των επαναστατικών-δημοκρατικών τάσεων στην Πρωσσία του Ρήνου. Υπεράσπιζαν όσο ήταν δυνατό τα συμφέροντα του λαού και της ελευθερίας ενάντια στις αντιδραστικές δυνάμεις. Οι τελευταίες αυτές, όπως είναι γνωστό, υπερίσχυσαν. Η «Νέα Εφημερίδα του Ρήνου» απαγορεύτηκε. Ο Μαρξ, που στο διάστημα του εκπατρισμού του είχε χάσει την πρωσσική υπηκοότητα, απελάθηκε, ο Ένγκελς όμως πήρε μέρος στην ένοπλη λαϊκή εξέγερση, πολέμησε σε τρεις μάχες για τη λευτεριά και μετά την ήττα των επαναστατών έφυγε στο Λονδίνο μέσω Ελβετίας.

Εκεί εγκαταστάθηκε και ο Μαρξ. Ο Ένγκελς γσε λίγο ξανάγινε υπάλληλος, αργότερα και μέτοχος στον ίδιο εμπορικό οίκο του Μάντσεστερ, όπου δούλευε και στα 1842-1844. Ως το 1870 ο Ένγκελς ζούσε στο Μάντσεστερ και ο Μαρξ στο Λονδίνο, πράγμα που δεν τους εμπόδιζε να έχουν την πιο συχνή πνευματική επικοινωνία: αλληλογραφούσαν σχεδόν κάθε μέρα. Στην αλληλογραφία αυτή οι δύο φίλοι αντάλλασσαν τις γνώμες και τις γνώσεις τους κι εξακολουθούσαν να επεξεργάζονται από κοινού τον επιστημονικό σοσιαλισμό. Το 1870 ο Ένγκελς μετοίκησε στο Λονδίνο, και ως το 1883 που πέθανε ο Μαρξ, συνεχιζόταν η κοινή πνευματική τους ζωή, γεμάτη εντατική δουλειά. Καρπός της ήταν –από την πλευρά του Μαρξ- «Το Κεφάλαιο», το μεγαλύτερο πολιτικό-οικονομικό έργο του αιώνα μας, κι από την πλευρά του Ένγκελς μία σειρά μεγάλα και μικρά έργα. Ο Μαρξ ασχολούνταν με την ανάλυση των σύνθετων φαινομένων της κεφαλαιοκρατικής οικονομίας. Ο Ένγκελς, σε έργα γραμμένα πολύ κατανοητά, που συχνά έχουν το χαρακτήρα πολεμικής, φώτιζε τα πιο γενικά επιστημονικά προβλήματα και διάφορα φαινόμενα του παρελθόντος και του παρόντος, στο πνεύμα της υλιστικής αντίληψης της ιστορίας και της οικονομικής θεωρίας του Μαρξ. Από τις εργασίες αυτές του Ένγκελς αναφέρουμε: το έργο πολεμικής ενάντια στον Ντύρινγκ (εδώ εξετάζονται μέγιστα προβλήματα του τομέα της φιλοσοφίας, των φυσικών και των κοινωνικών επιστημών)2, την «Καταγωγή της οικογένειας, της ιδιοχτησίας και του κράτους», τον «Λουδοβίκο Φόυερμπαχ», το άρθρο για την εξωτερική πολιτική της ρωσικής κυβέρνησης, τα περίφημα άρθρα για το ζήτημα της κατοικίας και, τέλος τα δυό μικρά μα εξαιρετικά πολύτιμα άρθρα για την οικονομική ανάπτυξη της Ρωσίας. Ο Μαρξ πέθανε πριν προλάβει να επεξεργαστεί στην οριστική του μορφή το τεράστιο έργο του για το κεφάλαιο. Ωστόσο στο πρόχειρο ήταν ήδη έτοιμο, και ο Ένγκελς, ύστερα από το θάνατο του φίλου του, καταπιάστηκε με τη δύσκολη δουλειά της επεξεργασίας και της έκδοσης του ΙΙ και του ΙΙΙ τόμου του «Κεφάλαιου». Το 1885 έβγαλε τον ΙΙ τόμο και το 1894 τον ΙΙΙ (τον IV τόμο δεν πρόλαβε να τον επεξεργαστεί). Οι δύο αυτοί τόμου χρειάστηκαν πάρα πολλή δουλειά. Α αυστριακός σοσιαλδημοκράτης Άντλερ έκανε μια σωστή παρατήρηση: ο Ένγκελς με την έκδοση του ΙΙ και ΙΙΙ τόμου του «Κεφάλαιου» έστησε στο μεγαλοφυή φίλο του ένα μεγαλειώδες μνημείο, στο οποίο άθελά του χάραξε με ανεξίτηλα γράμματα και το δικό του όνομα. Πραγματικά, οι δύο αυτοί τόμου του «Κεφάλαιου» είναι έργο και των δύο: του Μαρξ και του Ένγκελς. Οι παλιοί θρύλοι μιλούν για διάφορα συγκινητικά παραδείγματα φιλίας. Το προλεταριάτο της Ευρώπης μπορεί να πει, ότι η επιστήμη του δημιουργήθηκε από δυό επιστήμονες και αγωνιστές, που οι σχέσεις τους ξεπερνούν τους πιο συγκινητικούς θρύλους των αρχαίων για την ανθρώπινη φιλία. Ο Ένγκελς έβαζε πάντοτε –και σε γενικές γραμμές πολύ δίκαια- τον εαυτό του ύστερα από τον Μαρξ. «Κοντά στον Μαρξ» έγραφε σ’ έναν παλιό του φίλο, «εγώ έπαιζα το δεύτερο βιολί». Η αγάπη του για τον Μαρξ όσο ζούσε και η ευλαβική του προσήλωση στη μνήμη του Μαρξ όταν πέθανε, ήταν απεριόριστές. Αυτός ο σκληρός αγωνιστής και ο αυστηρός στοχαστής είχε ψυχή που ήξερε ν’ αγαπάει βαθιά.

Στην εξορία, ύστερα από το κίνημα του 1848-1849 ο Μαρξ και ο Ένγκελς, δεν ασχολούνταν μόνο με την επιστήμη. Ο Μαρξ ίδρυσε το 1864 τη «Διεθνή ένωση των εργατών» και επί ολόκληρη δεκαετία καθοδηγούσε αυτή την Ένωση. Στις υποθέσεις της Ένωσης συμμετείχε δραστήρια και ο Ένγκελς. Η δράση της «Διεθνούς ένωσης» που συνένωνε, σύμφωνα με τη σκέψη του Μαρξ, τους προλετάριους όλων των χωρών είχε τεράστια σημασία για την ανάπτυξη του εργατικού κινήματος. Μα κι όταν η «Διεθνής ένωση» σταμάτησε τη δράση της στα 1870-1880, ο ενοποιητικός ρόλος του Μαρξ και του Ένγκελς δε σταμάτησε. Απεναντίας, μπορούμε να πούμε, πως η σημασία τους σαν πνευματικών ηγετών του εργατικού κινήματος, μεγάλωνε συνεχώς, γιατί αναπτυσσόταν αδιάκοπα και το ίδιο το κίνημα. Ύστερα από το θάνατο του Μαρξ, ο Ένγκελς εξακολουθούσε να είναι μόνος του, ο σύμβουλος και ο ηγέτης των σοσιαλιστών της Ευρώπης. Σ’ αυτόν απευθύνονταν για να ζητήσουν συμβουλές και οδηγίες και οι γερμανοί σοσιαλιστές, που η δύναμή τους, παρόλες τις κυβερνητικές διώξεις, μεγάλωνε γρήγορα και αδιάκοπα, και οι εκπρόσωποι των καθυστερημένων χωρών, λχ. οι ισπανοί, οι ρουμάνοι, οι ρώσοι, που ήταν υποχρεωμένοι να μελετούν και να ζυγίζουν τα πρώτα τους βήματα. Όλοι τους αντλούσαν από το πλούσιο θησαυροφυλάκιο των γνώσεων και της πείρας του γέρο-Ένγκελς.

Ο Μαρξ και ο Ένγκελς που και οι δυό τους ήξεραν τα ρώσικα και διάβαζαν ρωσικά βιβλία, έδειχναν ζωηρό ενδιαφέρον για τη Ρωσία, παρακολουθούσαν με συμπάθεια το ρωσικό επαναστατικό κίνημα και κρατούσαν επαφή με τους ρώσους επαναστάτες. Και οι δυο τους έγιναν σοσιαλιστές από δημοκράτες και το δημοκρατικό αίσθημα του μίσους ενάντια στην πολιτική αυθαιρεσία ήταν εξαιρετικά δυνατό μέσα τους. Το άμεσο αυτό πολιτικό αίσθημα μαζί με τη βαθιά θεωρητική κατανόηση της σύνδεσης που υπάρχει ανάμεσα στην πολιτική αυθαιρεσία και στην οικονομική καταπίεση, καθώς και η πλούσια πείρα της ζωής, έκαναν τον Μαρξ και τον Ένγκελς εξαιρετικά ευαίσθητους από πολιτική ακριβώς άποψη. Για το λόγο αυτό η ηρωική πάλη μιας ολιγάριθμης μερίδας ρώσων επαναστατών ενάντια στην πανίσχυρη τσαρική κυβέρνηση έβρισκε στην ψυχή αυτών των δοκιμασμένων επαναστατών την πιο θερμή απήχηση. Αντίθετα, η τάση ορισμένων να παραιτηθούν για κάποια δήθεν οικονομικά ωφελήματα, από το πιο άμεσο και ποιο σπουδαίο καθήκον των ρώσων σοσιαλιστών, από την κατάχτηση της πολιτικής ελευθερίας, τους φαινόταν, φυσικά, ύποπτη και ακόμα τη θεωρούσαν άμεση προδοσία της μεγάλης υπόθεσης της κοινωνικής επανάστασης. «Η απελευθέρωση του προλεταριάτου πρέπει να είναι υπόθεση του ίδιου του προλεταριάτου», δίδασκαν συνεχώς ο Μαρξ και ο Ένγκελς. Και το προλεταριάτο για να παλέψει για την οικονομική του απελευθέρωση πρέπει να καταχτήσει ορισμένα πολιτικά δικαιώματα. Εκτός από αυτό και ο Μαρξ και ο Ένγκελς έβλεπαν καθαρά πως η πολιτική επανάσταση στη Ρωσία θα έχει τεράστια σημασία και για το εργατικό κίνημα της Δυτικής Ευρώπης. Η απολυταρχική Ρωσία ήταν πάντοτε το στήριγμα όλης της ευρωπαϊκής αντίδρασης. Βέβαια, η εξαιρετικά ευνοϊκή διεθνής θέση που δημιούργησε για τη Ρωσία ο πόλεμος του 1870, ανάβοντας για πολύν καιρό την έχθρα ανάμεσα στη Γερμανία και στη Γαλλία μεγάλωσε απλώς τη σημασία της απολυταρχικής Ρωσίας, σαν αντιδραστικής δύναμης. Μόνο μια ελεύθερη Ρωσία, που δε θα έχει ανάγκη να καταπιέζει του πολωνούς, τους φιλανδούς, τους γερμανούς, τους αρμένιους και τους άλλους μικρούς λαούς, ούτε να εξωθεί διαρκώς τη Γαλλία ενάντια στη Γερμανία και τη Γερμανία ενάντια στη Γαλλία, θα επιτρέχει στη σημερινή Ευρώπη να ανασάνει ελεύθερα από τα βάρη του πολέμου, θα εξασθενίσει όλα τα αντιδραστικά στοιχεία στην Ευρώπη και θα αυξήσει τη δύναμη της ευρωπαϊκής εργατικής τάξης. Να γιατί ο Ένγκελς επιθυμούσε θερμά την εγκαθίδρυση της πολιτικής ελευθερίας στη Ρωσία και προς όφελος του εργατικού κινήματος στη Δύση. Οι ρώσοι επαναστάτες έχασαν στο πρόσωπό του τον καλύτερό τους φίλο.

Αιώνια η μνήμη του Φρίντριχ Ένγκελς, του μεγάλου αγωνιστή και δάσκαλου του προλεραριάτου

-------------

1) Μαρξ και Ένγκελς πολλές φορές τόνισαν ότι στην πενυματική τους ανάπτυξη χρωστούν πολλά στους μεγάλους γερμανούς φιλοσόφους και ειδικά στον Χέγκελ. "Χωρίς τη γερμανική φιλοσοφία -λέει ο Ένγκελς- δε θα υπήρχε και επιστημονικος σοσιαλισμός".

2) Είναι ένα καταπληκικά πλούσιο σε περιεχόμενο και διδαχτικό βιβλίο. Δυστυχώς στα ρώσικα έχει μεταφραστεί μόνο ένα μικρό μέρος που περιέχει την ιστορική σκιαγραφία της εξέλιξης του σοσιαλισμού ("Η εξέλιξη του επιστημονικού σοσιαλισμού", 2η εκδ. Γενεύη, 1892).

Φ. Ένγκελς: Ομιλία στον τάφο του Καρλ Μαρξ

«Φωνή της Αλήθειας», αρ. φυλ. 14-15, 1-31 Μάη 1995, σελ. 2

ΚΑΡΛ ΜΑΡΞ

176 χρόνια από τη γέννηση - 111 από το θάνατό του

ΟΜΙΛΙΑ ΣΤΟΝ ΤΑΦΟ ΤΟΥ ΚΑΡΛ ΜΑΡΞ

Friedrich Engels

Στις 14 του Μάρτη το απόγευμα, στις τρεις παρά τέταρτο έπαψε να σκέφτεται ο μεγαλύτερος σύγχρονος στοχαστής. Μόλις τον είχαμε αφήσει μονάχο του δυό λεπτά και τον βρήκαμε όταν ξαναμπήκαμε στο δωμάτιό του ήσυχα αποκοιμισμένο στην πολυθρόνα του – αλλά για πάντα.

Είναι αδύνατο να εκτιμήσουμε τι έχασε το μαχητικό ευρωπαϊκό και αμερικάνικο προλεταριάτο, τι έχασε η ιστορική επιστήμη με το θάνατο αυτού του ανθρώπου. Πολύ γρήγορα θα γίνει αισθητό το κενό που δημιούργησε ο θάνατος αυτού του γίγαντα.

Όπως ο Δαρβίνος ανακάλυψε το νόμο εξέλιξης της οργανικής φύσης, έτσι ο Μαρξ ανακάλυψε το νόμο εξέλιξης της ανθρώπινης ιστορίας: το σκεπασμένο ίσαμε τώρα με ιδεολογικά επιστρώματα απλό γεγονός, ότι οι άνθρωποι, πριν απ’ όλα, πρέπει να τρώνε, να πίνουν, να έχουν κατοικία και να ντύνονται προτού αρχίσουν να ασχολούνται με την πολιτική, την επιστήμη, την τέχνη, τη θρησκεία κλπ. Ότι επομένως η παραγωγή των άμεσων υλικών μέσων συντήρησης και κατά συνέπεια η κάθε φορά βαθμίδα της οικονομικής ανάπτυξης ενός λαού, η μιας χρονικής περιόδου, αποτελεί τη βάση, απ’ όπου εξελίχθηκαν οι κρατικοί θεσμοί, οι αντιλήψεις για το δίκαιο, την τέχνη, ακόμα και οι θρησκευτικές παραστάσεις των ανθρώπων αυτής της εποχής, τη βάση απ’ όπου επομένως πρέπει να εξηγηθούν και όχι αντίθετα – όπως συνέβαινε ίσαμε τώρα.

Μα αυτό δεν είναι όλο. Ο Μαρξ ανακάλυψε επίσης τον ειδικό νόμο κίνησης του σημερινού κεφαλαιοκρατικού τρόπου παραγωγής και της αστικής κοινωνίας που προέρχονταν απ’ αυτόν. Με την ανακάλυψη της υπεραξίας, φωτίστηκαν με μιας όλα, ενώ όλες οι προηγούμενες έρευνες, τόσο των αστών οικονομολόγων, όσο και των σοσιαλιστών κριτικών είχαν πλανηθεί στο σκοτάδι.

Δυό τέτιες ανακαλύψεις θα ήταν αρκετές για μια ζωή, και θα ήταν ευτυχής εκείνος που θα αξιωνόταν να κάνει έστω και μια τέτια ανακάλυψη. Ο Μαρξ όμως έκανε πρωτότυπες ανακαλύψεις σε κάθε τομέα που ερεύνησε – ακόμα και στα μαθηματικά – και τέτιοι τομείς υπήρξαν πάρα πολλοί και δεν υπάρχει ούτε ένας μέσα σ’ αυτούς που να τον ερεύνησε μόνον επιφανειακά. Τέτιος ήταν ο άνθρωπος της επιστήμης. Αυτό όμως δεν ήταν το βασικό στο έργο του. Η επιστήμη ήταν για τον Μαρξ μια ιστορία κινητήρια, επαναστατική δύναμη. Όσο μεγάλη χαρά κι αν αισθανόταν για κάθε νέα ανακάλυψη σε οποιαδήποτε θεωρητική επιστήμη, που δε μπορούσε ίσως να προβλεφθεί ακόμα καθόλου η πρακτική της εφαρμογή – αισθανόταν μια εντελώς αλλιώτικη χαρά όταν επρόκειτο για μια ανακάλυψη που επιδρούσε αμέσως επαναστατικά στη βιομηχανία και γενικά στην ιστορική εξέλιξη. Έτσι παρακολούθησε επισταμένα την πορεία των ανακαλύψεων στον τομέα του ηλεκτρισμού και τελευταία τις ανακαλύψεις του Μαρκ Ντεπρέ.

Γιατί ο Μαρξ ήταν προπάντων επαναστάτης. Ο πραγματικός σκοπός της ζωής του ήταν να βοηθήσει με έναν οποιοδήποτε τρόπο στην ανατροπή της κεφαλαιοκρατικής κοινωνίας και των κρατικών θεσμών που έχει δημιουργήσει, να πάρει μέρος στην απελευθέρωση του σύγχρονου προλεταριάτου, που αυτός του έδωσε για πρώτη φορά τη συνείδηση της θέσης του και των αναγκών του, τη συνείδηση των όρων της χειραφέτησής του. Ο αγώνας ήταν το στοιχείο του. Και αγωνίστηκε με πάθος, με επιμονή, με επιτυχία, όσο λίγοι. Η πρώτη «Εφημερίδα του Ρήνου» 1842, το παρισινό «Φόρβερτς» 1844, «Η Γερμανική εφημερίδα των Βρυξελλών» 1847, «Η Νέα εφημερίδα του Ρήνου» 1848-49, «Το Βήμα της Νέας Υόρκης» από το 1852 έως το 1861 – και χώρια ένα πλήθος από μαχητικά βιβλιαράκια, δουλειά σε συλλόγους στο Παρίσι, στις Βρυξέλλες και στο Λονδίνο, έως ότου ήρθε τελικά σαν στεφάνωμα του συνόλου, η μεγάλη «Διεθνής των Εργατών» - αληθινά ένα ακόμα αποτέλεσμα, που γι’ αυτό μπορούσε να περηφανεύεται ο δημιουργός του – κι αν ακόμα δεν είχε κάνει τίποτε άλλο.

Να γιατί είχαν μισήσει και συκοφαντήσει τον Μάρξ περισσότερο από κάθε άλλον άνθρωπο της εποχής του. Τον απέλαυναν κυβερνήσεις απολυταρχικές και δημοκρατικές. Αστοί, συντηρητικοί και δημοκράτες των άκρων συναγωνίζονταν αναμεταξύ τους ποιος θα τον δυσφημήσει περισσότερο. Όλα αυτά τα παραμέριζε σα να ήταν ιστός αράχνης, δεν τους έδινε σημασία και δεν απαντούσε παρά μόνο σε μεγάλη ανάγκη.

Και πέθανε τιμημένος, αγαπημένος, τον κλάψανε εκατομμύρια επαναστάτες συνεργάτες του, που κατοικούν σ’ όλη την Ευρώπη και την Αμερική, από τα ορυχεία της Σιβηρίας έως την Καλιφόρνια. Και τολμώ να πω: μπορεί να είχε πολλούς αντιπάλους, όμως δύσκολο είναι να πούμε πως είχε έστω και έναν προσωπικό εχθρό.

Το όνομά του και το έργο του θα ζήσουν στους αιώνες!

Κυριακή 2 Αυγούστου 2009

Β.Ι. Λένιν: Οι τρεις πηγές και τα τρια συστατικά του μαρξισμού

«Φωνή της Αλήθειας», αρ. φυλ. 29, 1-15 Φλεβάρη 1995, σελ. 2,3

Β. Ι. Λένιν

 

Η διδασκαλία του Μαρξ προκαλεί σ' όλο τον πολιτισμένο κόσμο τη μεγαλύτερη εχθρότητα και το μίσος όλης της αστικές επιστήμης (και της επίσημης και της φιλελεύθερης), που βλέπει το μαρξισμό σαν μια «βλαβερή αίρεση». Και δεν μπορεί να περιμένει κανείς διαφορετική στάση, γιατί δεν είναι δυνατό να υπάρξει «αμερόληπτη» κοινωνική επιστήμη σε μια κοινωνία χτισμένη πάνω στην ταξική πάλη. Έτσι είτε αλλιώς, όλη και η επίσημη και η φιλελεύθερη επιστήμη, υπερασπίζει τη μισθωτή δουλεία, ενώ ο μαρξισμός έχει κηρύξει αμείλικτο πόλεμο ενάντια σ' αυτή τη δουλεία. Το να περιμένει κανείς αμερόληπτη επιστήμη στην κοινωνία της μισθωτής δουλείας είναι κουτούτσικη αφέλεια, που μοιάζει με το να περιμένει κανείς αμεροληψία από τους εργοστασιάρχες στο ζήτημα, αν θα πρέπει ν' αυξήσουν το μεροκάματο των εργατών, ελαττώνοντας τα κέρδη του κεφαλαίου.

Μα δεν είναι μόνο αυτό. Η ιστορία της φιλοσοφίας και η ιστορία της κοινωνικής επιστήμης δείχνουν πεντακάθαρα ότι στο μαρξισμό δεν υπάρχει τίποτε που να μοιάζει με «αίρεση», με την έννοια κάποιας κλειστής, αποστεωμένης διδασκαλίας που εμφανίστηκε έξω από τη λεωφόρο της εξέλιξης του παγκόσμιου πολιτισμού. Αντίθετα, όλη η μεγαλοφυΐα του Μαρξ βρίσκεται ακριβώς στο ότι έδοσε απαντήσεις στα ερωτήματα που είχε ήδη θέσει η πρωτοπόρα σκέψη της ανθρωπότητας. Η διδασκαλία του γεννήθηκε σαν κατευθείαν και άμεση  σ υ ν έ χ ι σ η  της διδασκαλίας των πιο μεγάλων εκπροσώπων της φιλοσοφίας, της πολιτικής οικονομίας και του σοσιαλισμού.

Η διδασκαλία του Μαρξ είναι παντοδύναμη, γιατί είναι σωστή. Είναι πλήρης (in sich geschlossen = κλειστή) και αρμονική, γιατί δίνει στους ανθρώπους μιαν ολοκληρωμένη κοσμοθεωρία, ασυμβίβαστη απέναντι σε κάθε δεισιδαιμονία, σε κάθε αντίδραση, σε κάθε υπεράσπιση της αστικής καταπίεσης. Είναι νόμιμος διάδοχος ό,τι πιο καλού δημιούργησε η ανθρωπότητα στο 19ο αιώνα με τη μορφή της γερμανικής φιλοσοφίας, της αγγλικής πολιτικής οικονομίας, του γαλλικού σοσιαλισμού.

Σ' αυτές τις τρεις πηγές, που αποτελούν ταυτόχρονα και τα συστατικά μέρη του μαρξισμού, θα σταθούμε με συντομία.

Ι

Η φιλοσοφία του μαρξισμού είναι ο  υ λ ι σ μ ό ς. Στη διάρκεια όλης της νεότερης ιστορίας της Ευρώπης και κυρίως στα τέλη του 18ου αιώνα, στη Γαλλία όπου δινόταν η αποφασιστική μάχη ενάντια σε κάθε μεσαιωνική σαβούρα, ενάντια στη δουλοπαροικία που επικρατούσε στους θεσμούς και στις ιδέες, ο υλισμός αποδείχτηκε η μοναδική συνεπής φιλοσοφία, πιστή σ' όλες τις αρχές των φυσικών επιστημών, εχθρική προς τις δεισιδαιμονίες, την ψευτοευλάβεια κτλ. Γι' αυτό οι εχθροί της δημοκρατίας προσπαθούσαν με όλες τους τις δυνάμεις να «αναιρέσουν», να υποσκάψουν, να συκοφαντήσουν τον υλισμό και υπεράσπιζαν τις διάφορες μορφές του φιλοσοφικού ιδεαλισμού, που έτσι είτε αλλιώς καταλήγει πάντα στην υπεράσπιση ή στην υποστήριξη της θρησκείας.

Ο Μαρξ και ο Έγκελς υπεράσπισαν με τον πιο αποφασιστικό τρόπο το φιλοσοφικό υλισμό και εξήγησαν επανειλημμένα πόσο βαθιά λαθεμένη είναι κάθε παρέκκλιση απ' αυτή τη βάση. Οι απόψεις τους έχουν εκτεθεί με τη μεγαλύτερη σαφήνεια και διεξοδικότητα στα έργα του Έγκελς Λουδοβίκος Φόιερμπαχ και Αντιντίριγκ, που όπως και το Κομμουνιστικό Μανιφέστο, αποτελούν εγκόλπιο κάθε συνειδητού εργάτη.

Ο Μαρξ όμως δεν σταμάτησε στον υλισμό του 18ου αιώνα, μα προώθησε τη φιλοσοφία. Την πλούτισε με τις κατακτήσεις της γερμανικής κλασικής φιλοσοφίας, ιδιαίτερα του συστήματος του Χέγκελ, που με τη σειρά του είχε οδηγήσει στον υλισμό του Φόιερμπαχ. Η κυριότερη απ' αυτές τις κατακτήσεις είναι η δ ι α λ ε κ τ ι κ ή, δηλαδή η διδασκαλία της εξέλιξης στην πιο πλήρη, βαθιά κι απαλλαγμένη από κάθε μονομέρεια μορφή της, η διδασκαλία της σχετικότητας της ανθρώπινης γνώσης που μας δίνει μιαν αντανάκλαση της αιώνια εξελισσόμενης ύλης. Οι νεότατες ανακαλύψεις των φυσικών επιστημών -ράδιο, ηλεκτρόνια, μεταστοιχείωση- επιβεβαίωσαν περίλαμπρα το διαλεκτικό υλισμό του Μαρξ, παρόλες τις θεωρίες των αστών φιλοσόφων με τις «καινούργιες» αναδρομές τους στον παλιό και σάπιο ιδεαλισμό.

Bαθαίνοντας και αναπτύσσοντας το φιλοσοφικό υλισμό, o Μαρξ τον οδήγησε ως το τέλος, τον επέκτεινε από τη γνώση της Φύσης στη γνώση της α ν θ ρ ώ π ι ν η ς  κ ο ι ν ω ν ί α ς. Ο  ι σ τ ο ρ ι κ ό ς  υ λ ι σ μ ό ς του Μαρξ αποτελεί μέγιστη κατάκτηση της επιστημονικής σκέψης. Το χάος και η αυθαιρεσία που βασίλευαν ως τότε στις αντιλήψεις για την ιστορία και την πολιτική, αντικαταστάθηκαν από μια καταπληκτικά ολοκληρωμένη και αρμονική επιστημονική θεωρία, που δείχνει πώς μέσα από μια μορφή της κοινωνικής ζωής αναπτύσσεται, σαν συνέπεια της ανάπτυξης των παραγωγικών δυνάμεων, μια άλλη, ανώτερη μορφή, από τη δουλοπαροικία π.χ. γεννιέται ο καπιταλισμός.

Όπως ακριβώς η γνώση του άνθρωπου αντανακλά τη Φύση που υπάρχει ανεξάρτητα απ' αυτόν, δηλαδή την εξελισσόμενη ύλη, έτσι και η κ ο ι ν ω ν ι κ ή  γ ν ώ σ η του ανθρώπου (δηλαδή οι διάφορες αντιλήψεις και διδασκαλίες φιλοσοφικές, θρησκευτικές, πολιτικές κτλ.) αντανακλά το ο ι κ ο ν ο μ ι κ ό   κ α θ ε σ τ ώ ς της κοινωνίας. Οι πολιτικοί θεσμοί είναι το εποικοδόμημα πάνω στην οικονομική βάση. Βλέπουμε λ.χ., πώς οι διάφορες πολιτικές μορφές των σύγχρονων ευρωπαϊκών κρατών χρησιμεύουν για τη στερέωση της κυριαρχίας της αστικής τάξης πάνω στο προλεταριάτο.

Η φιλοσοφία του Μαρξ είναι ο ολοκληρωμένος φιλοσοφικός υλισμός, που έδοσε στην ανθρωπότητα -και ιδιαίτερα στην εργατική τάξη- ισχυρά όργανα γνώσης.

ΙI

Ο Μαρξ, αφού αναγνώρισε ότι το οικονομικό καθεστώς είναι η βάση πάνω στην οποία υψώνεται το πολιτικό εποικοδόμημα, έστρεψε κυρίως την προσοχή του στη μελέτη αυτού του οικονομικού καθεστώτος. Το βασικό έργο του Μαρξ, Το Κεφάλαιο, είναι αφιερωμένο στη μελέτη του οικονομικού καθεστώτος της σύγχρονης, δηλαδή της καπιταλιστικής, κοινωνίας.

Η κλασική πολιτική οικονομία διαμορφώθηκε πριν από τον Μαρξ στην Αγγλία, την πιο εξελιγμένη καπιταλιστική χώρα. Ο Άνταμ Σμιθ και ο Ντάβιντ Ρικάρντο, μελετώντας το οικονομικό καθεστώς, έβαλαν τις βάσεις της  θ ε ω ρ ί α ς  τ η ς  α ξ ί α ς  μ ε  β ά σ η  τ η ν  ε ρ γ α σ ί α. Ο Μαρξ συνέχισε το έργο τους. Θεμελίωσε γερά και ανάπτυξε με συνέπεια αυτή τη θεωρία. Έδειξε ότι η αξία κάθε εμπορεύματος καθορίζεται από την ποσότητα του κοινωνικά αναγκαίου χρόνου εργασίας, που απαιτείται για την παραγωγή του εμπορεύματος.

Εκεί όπου οι αστοί οικονομολόγοι έβλεπαν σχέσεις πραγμάτων (ανταλλαγή εμπορεύματος με εμπόρευμα), ο Μαρξ αποκάλυψε σ χ έ σ ε ι ς  α ν ά μ ε σ α  σ ε  α ν θ ρ ώ π ο υ ς. Η ανταλλαγή των εμπορευμάτων εκφράζει τη σύνδεση ανάμεσα στους ξεχωριστούς παραγωγούς μέσω της αγοράς. Το χρήμα σημαίνει ότι η σύνδεση αυτή γίνεται όλο και πιο στενή, συνενώνοντας αδιάρρηκτα σ' ένα σύνολο όλη την οικονομική ζωή των ξεχωριστών παραγωγών. Το κ ε φ ά λ α ι ο σημαίνει παραπέρα ανάπτυξη αυτής της σύνδεσης: η εργατική δύναμη του ανθρώπου γίνεται εμπόρευμα. Ο μισθωτός εργάτης πουλάει την εργατική του δύναμη στον ιδιοκτήτη της γης, του εργοστασίου, των εργαλείων δουλιάς. Ένα μέρος της εργάσιμης μέρας ο εργάτης το διαθέτει για να καλύψει τα έξοδα της συντήρησης του και της συντήρησης της οικογένειας του (μεροκάματο) και το άλλο μέρος της μέρας ο εργάτης δουλεύει δωρεάν, δημιουργώντας για τον καπιταλιστή την υ π ε ρ α ξ ί α, την πηγή του κέρδους, την πηγή του πλούτου της τάξης των καπιταλιστών.

Η διδασκαλία της υπεραξίας είναι ο ακρογωνιαίος λίθος της οικονομικής θεωρίας του Μαρξ.

Το κεφάλαιο που δημιουργήθηκε με τη δουλιά του εργάτη καταπιέζει τον εργάτη, καταστρέφοντας τους μικρονοικοκυρέους και δημιουργώντας τη στρατιά των ανέργων. Στη βιομηχανία φαίνεται αμέσως η νίκη της μεγάλης παραγωγής, μα και στη γεωργία βλέπουμε το ίδιο φαινόμενο: η υπεροχή της μεγάλης καπιταλιστικής γεωργίας μεγαλώνει, αυξάνει η χρησιμοποίηση μηχανών, το αγροτικό νοικοκυριό πιάνεται στη θηλιά του χρηματικού κεφαλαίου, ξεπέφτει και καταστρέφεται κάτω από το βάρος της καθυστερημένης τεχνικής. Στη γεωργία είναι διαφορετικές οι μορφές της κατάπτωσης της μικρής παραγωγής, η ίδια όμως η κατάπτωση της είναι γεγονός αναμφισβήτητο.

Το κεφάλαιο, τσακίζοντας τη μικρή παραγωγή, οδηγεί στην αύξηση της παραγωγικότητας της εργασίας και στη δημιουργία μονοπωλιακής θέσης για τις ενώσεις των πολύ μεγάλων καπιταλιστών. Η ίδια η παραγωγή γίνεται όλο και πιο κοινωνική, -εκατοντάδες χιλιάδες κι εκατομμύρια εργάτες συνενώνονται σ' ένα σχεδιομετρικό οικονομικό οργανισμό- ενώ το προϊόν της κοινής εργασίας το ιδιοποιείται μια χούφτα καπιταλιστών. Μεγαλώνει η αναρχία στην παραγωγή, οι κρίσεις, το λυσσαλέο κυνηγητό των αγορών, η φτώχια της μάζας του πληθυσμού.

Το καπιταλιστικό καθεστώς, μεγαλώνοντας την εξάρτηση των εργατών από το κεφάλαιο, δημιουργεί τη μεγάλη δύναμη της ενωμένης εργασίας.

Ο Μαρξ παρακολούθησε την εξέλιξη του καπιταλισμού από τα πρώτα έμβρυα της εμπορευματικής οικονομίας, από την απλή ανταλλαγή ως τις ανώτερες μορφές του, ως τη μεγάλη παραγωγή.

Και η πείρα όλων των καπιταλιστικών χωρών, τόσο των παλιών, όσο και των καινούργιων, δείχνει παραστατικά από χρόνο σε χρόνο όλο και σε μεγαλύτερο αριθμό εργατών την ορθότητα της διδασκαλίας αυτής του Μαρξ.

Ο καπιταλισμός νίκησε σ' όλο τον κόσμο, μα η νίκη αυτή δεν είναι παρά μόνο το κατώφλι της νίκης της εργασίας κατά του κεφαλαίου.

ΙII

Όταν είχε ανατρεί το σύστημα της δουλοπαροικίας και είδε το φως της ημέρας η «ε λ ε ύ θ ε ρ η» καπιταλιστική κοινωνία, αποκαλύφθηκε αμέσως ότι η ελευθερία αυτή σημαίνει καινούργιο σύστημα καταπίεσης και εκμετάλλευσης των εργαζομένων. Αμέσως άρχισαν να εμφανίζονται διάφορες σοσιαλιστικές διδασκαλίες, σαν αντανάκλαση αυτής της καταπίεσης και σαν διαμαρτυρία ενάντια της. Ο αρχικός όμως σοσιαλισμός ήταν ο υ τ ο π ι κ ό ς σοσιαλισμός. Έκανε κριτική στην καπιταλιστική κοινωνία, την καταδίκαζε, την καταριόταν, ονειρευόταν τον αφανισμό της, έπλαθε με τη φαντασία του ένα καλύτερο καθεστώς, προσπαθούσε να πείσει τους πλούσιους για το ανήθικο της εκμετάλλευσης.

Ο ουτοπικός όμως σοσιαλισμός δεν μπορούσε να υποδείξει μια πραγματική διέξοδο. Δεν μπορούσε ούτε να εξηγήσει την ουσία της μισθωτής σκλαβιάς στον καπιταλισμό, ούτε ν' ανακαλύψει τους νόμους της εξέλιξης του, ούτε να βρει την κ ο ι ν ω ν ι κ ή εκείνη δύναμη που είναι ικανή να γίνει ο δημιουργός της νέας κοινωνίας.

Στο μεταξύ οι θυελλώδεις επαναστάσεις, που συνόδεψαν την πτώση της φεουδαρχίας, της δουλοπαροικίας, παντού στην Ευρώπη και κυρίως στη Γαλλία, αποκάλυπταν όλο και πιο εξόφθαλμα πώς βάση όλης της εξέλιξης και κινητήρία δύναμη της είναι η π ά λ η  τ ω ν  τ ά ξ ε ω ν.

Καμιά νίκη της πολιτικής ελευθερίας πάνω στην τάξη των φεουδαρχών δεν κατακτήθηκε χωρίς απεγνωσμένη αντίσταση. Καμιά καπιταλιστική χώρα δεν διαμορφώθηκε πάνω σε λίγο-πολύ ελεύθερη, δημοκρατική βάση, χωρίς αγώνα ζωής ή θανάτου ανάμεσα στις διάφορες τάξεις της καπιταλιστικής κοινωνίας.

Η μεγαλοφυΐα του Μαρξ συνίσταται στο ότι μπόρεσε νωρίτερα απ' όλους να βγάλει από δω το συμπέρασμα που μας διδάσκει η παγκόσμια ιστορία και να το εφαρμόσει με συνέπεια. Τό συμπέρασμα αυτό είναι η διδασκαλία για την τ α ξ ι κ ή  π ά λ η.

Οι άνθρωποι ήταν πάντα και θα είναι πάντα τα απλοϊκά θύματα της απάτης και της αυταπάτης στην πολιτική, όσο δεν θα μάθουν ν' αναζητούν πίσω από τις διάφορες ηθικές, θρησκευτικές, πολιτικές και κοινωνικές φράσεις, διακηρύξεις, υποσχέσεις, τα σ υ μ φ έ ρ ο ν τ α τούτων η εκείνων των τάξεων. Οι οπαδοί των μεταρρυθμίσεων και των βελτιώσεων θα εξαπατούνται πάντα από τους υπερασπιστές του παλιού, εφόσον δεν θα καταλάβουν ότι κάθε παλιός θεσμός, όσο παράλογος και σάπιος κι αν φαίνεται, κρατιέται από τις δυνάμεις τούτων η εκείνων των κυρίαρχων τάξεων. Και για να σπάσουμε την αντίσταση αυτών των τάξεων υπάρχει μ ό ν ο   έ ν α μέσο: να βρούμε μέσα στην ίδια την κοινωνία που μας περιβάλλει, να διαφωτίσουμε και να οργανώσουμε για την πάλη τις δυνάμεις εκείνες, που μπορούν -και λόγω της κοινωνικής τους θέσης ο φ ε ί λ ο υ ν- ν' αποτελέσουν τη δύναμη την ικανή να σαρώσει το παλιό και να δημιουργήσει το νέο.

Μόνο ο φιλοσοφικός υλισμός του Μαρξ έδειξε στο προλεταριάτο τη διέξοδο από την πνευματική σκλαβιά, όπου φυτοζωούσαν και φυτοζωούν ως τώρα όλες οι καταπιεζόμενες τάξεις. Μόνο η οικονομική θεωρία του Μαρξ εξήγησε την πραγματική θέση του προλεταριάτου μέσα στο γενικό σύστημα του καπιταλισμού.

Σ’ όλο τον κόσμο, από την Αμερική ως την Ιαπωνία κι’ από τη Σουηδία ως τη Νότια Αφρική, πληθαίνουν οι αυτοτελείς οργανώσεις του προλεταριάτου. Το προλεταριάτο διαφωτίζεται και διαπαιδαγωγείται, διεξάγοντας την ταξική του πάλη, απαλλάσσεται από τις προλήψεις της αστικής κοινωνίας, συσπειρώνεται όλο και πιο σφιχτά και μαθαίνει να εκτιμά σωστά τις επιτυχίες του, ατσαλώνει τις δυνάμεις του και αναπτύσσεται ακατάπαυστα.

Δημοσιεύτηκε στο περιοδικό “Προσβεστσένιγκε”, αρ. 3, Μάρτης 1913

Ι. Β. Στάλιν: Τροτσκισμός ή Λενινισμός;

Δημοσιεύτηκε σε 6 συνέχειες στα φύλλα:

«Φωνή της Αλήθειας», αρ. φυλ. 42, 1-15 Σεπτέμβρη 1995, σελ. 1,3,4

«Φωνή της Αλήθειας», αρ. φυλ. 43, 15-30 Σεπτέμβρη 1995, σελ. 1,2

«Φωνή της Αλήθειας», αρ. φυλ. 44, 1-15 Οχτώβρη 1995, σελ. 1,2

«Φωνή της Αλήθειας», αρ. φυλ. 45, 15-31 Οχτώβρη 1995, σελ. 1,2

«Φωνή της Αλήθειας», αρ. φυλ. 46, 1-15 Νοέμβρη 1995, σελ. 1,2

«Φωνή της Αλήθειας», αρ. φυλ. 47, 15-30 Νοέμβρη 1995, σελ. 1,2

ΤΡΟΤΣΚΙΣΜΟΣ Ή ΛΕΝΙΝΙΣΜΟΣ;

I. Β. Σ Τ Α Λ I Ν

Το αντεπαναστατικό πολιτικό ρεύμα του τροτσκισμού προκάλεσε πάντοτε στο παρελθόν και προκαλεί και σήμερα μεγάλη ζημιά στο εργατικό και κομμουνιστικό κίνημα, διασπώντας το και αποπροσανατολίζοντάς το - οδηγώντας το σε αντιλενινιστικό-αντισταλινικό δρόμο.

Η οικοδόμηση του σοσιαλισμού στη Σοβιετική Ένωση προχώρησε μέσα από μία οξύτατη και σκληρή τοξική πάλη ενάντιο στις εκμεταλλεύτριες τάξεις και τα υπολείμματα τους καθώς και τους πράκτορες τους, τις αντεπαναστατικές ομάδες των Τρότσκι, Μπουχάριν, Ζηνόβιεφ, Καμένεφ κ.λπ. Η συντριβή των αντεπαναστατικών αυτών ομάδων αποτέλεσε βασική προϋπόθεση για τη συνέχιση της σοσιαλιστικής οικοδόμησης.

Οι εκμεταλλεύτριες τάξεις που είχαν ανατραπεί και οι ξένοι ιμπεριαλιστές είχαν μέσα στο κόμμα των μπολσεβίκων τους πράκτορες τους, τους τροτσκιστο-μπουχαρινικούς. Αυτοί α πράκτορες κατέβαλαν όλες τις δυνατές προσπάθειες να υπονομεύσουν και εκμηδενίσουν τον ηγετικό ρόλο του κόμματος των μπολσεβίκων στο προλεταριακό κράτος, να διασπάσουν τις γροθιές του κόμματος, να απομακρύνουν το κόμμα από τον λενινιστικό δρόμο και να οδηγήσουν τη Σοβιετική Ένωση στο δρόμο της αποκατάστασης του καπιταλισμού, στο δρόμο της υποταγής της στα ιμπεριαλιστικά κράτη. Οι θανάσιμοι αυτοί εχθροί της επανάστασης και του σοσιαλισμού είχαν πάντα την υποστήριξη της διεθνούς μπουρζουαζίας.

Η αντεπαναστάτες ρώσοι τροτσκιστές δεν πρόδωσαν μόνο την επανάσταση και το σοσιαλισμό στη Σοβιετική Ένωση, αλλά εφαρμόζοντας στην πράξη το κεντρικό σύνθημα τους "ενάντια στο Στάλιν επιτρέπονται όλες οι συμμαχίες και όλες οι ενέργειες" προχώρησαν σε μυστική συνεργασία - συμφωνίες με τους γερμανούς ναζιφασίστες παράδοσης σ' αυτούς τμημάτων της Σοβιετικής Ένωσης προδίνοντας έτσι με τον πιο ξετσίπωτο τρόπο και την ίδια την πατρίδα τους.

Μετά την χρουτσωφική προδοσία που εκδηλώθηκε ανοιχτά με την αντεπαναστατική σοσιαλδημοκρατική γραμμή του 20ου συνεδρίου, ο τροτσκισμός άρχισε να σημειώνει κάποια ανάπτυξη και να προκαλεί ζημιά στο εργατικό κίνημα. Τροτσκιστικές απόψεις δεν προπαγανδίζουν μόνο οι διάφορες τροτσκιστικές ομάδες αλλά αυτές συνυπάρχουν και προωθούνται και μέσα στα ρεβιζιονιστικά κόμματα. Παράδειγμα, ανάμεσα στ' άλλα, είναι τα διάφορα τροτσκιστικά δημοσιεύματα στο "Ριζοσπάστη". Εντελώς πρόσφατα ο "Ρ" (14/9/95) συσταίνει στα μέλη και συμπαθούντες του "Κ"ΚΕ και στους αναγνώστες του να παρακολουθήσουν από την ΕΤ "Το "πορτραίτο" της Ρεντγκρέιβ", γνωστής αγγλίδας φανατικής τροτσκίστριας ηθοποιού, δηλ. τους συσταίνει ως "ιστορική αλήθεια" τις γνωστές συκοφαντικές λασπολογικές επινοήσεις του διεθνούς τροτσκισμού σε βάρος του Στάλιν και του σοσιαλισμού που οικοδομήθηκε στην ΕΣΣΔ στην εποχή του.

Αρχίζοντας απ’ αυτό το φύλλο θα αναδημοσιεύσομε σε συνέχειες το λόγο του Στάλιν "Τροτσκισμός ή Λενινισμός" στην Ολομέλεια της κομμουνιστικής Φράξιας του Κεντρικού Συμβουλίου των Συνδικάτων της Σοβιετικής Ένωσης 19/11/1924 (Στάλιν, τομ. 6, σελ. 370-408), στο οποίο ανασκευάζει πειστικά τους μύθους για το ρόλο του Τρότσκι στην επανάσταση, κ.λπ., μύθοι που διαδίδονται ακόμα και σήμερα όχι μόνο από τους τροτσκιστές, αλλά και από τα ρεβιζιονιστικά κόμματα στα οποία δρουν μεμονωμένα τροτσκιστές ή τροτσκιστικές ομάδες, όπως το "Κ"ΚΕ, ΣΥΝ, ΝΑΡ, "Μαχόμενη Αριστερά" (συνεργασία ΚΚΕ(μ-λ)-ΝΑΡ- τροτσκιστών), κ.λπ.

Λόγος στην Ολομέλεια της κομμουνιστικής φράξιας του Κεντρικού Συμβουλίου των Συνδικάτων της ΕΣΣΔ,

19 του Νοέμβρη 1924

Σύντροφοι! Ύστερα από την διεξοδική εισήγηση του Κάμενεφ δε μου μένουν και πολλά να πω. Γι’ αυτό θα περιοριστώ να ανασκευάσω ορισμένους μύθους, που διαδίδονται από τον Τρότσκι και τους ομοϊδεάτες του για την Οχτωβριανή εξέγερση, για το ρόλο του Τρότσκι στην εξέγερση, για το κόμμα και την προετοιμασία του Οχτώβρη κ.λπ. Ακόμα θα μιλήσω εδώ για τον τροτσκισμό σαν ιδιόμορφη ιδεολογία, που δεν συμβιβάζεται με τον λενινισμό και τα καθήκοντα του κόμματος σε σχέση με τις τελευταίες συγγραφικές εξορμήσεις του Τρότσκι.

Ι

ΓΕΓΟΝΟΤΑ ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤΗΝ ΕΞΕΓΕΡΣΗ ΤΟΥ ΟΧΤΩΒΡΗ

Θα μιλήσω πριν απ όλα για την εξέγερση του Οχτώβρη. Ανάμεσα στα μέλη του κόμματος διαδίδονται επίμονα φήμες ότι η ΚΕ ήταν τάχα στο σύνολο της αντίθετη με την εξέγερση του Οχτώβρη του 1917. Υπάρχει η συνήθεια να διηγούνται ότι στις 10 του Οχτώβρη όταν η ΚΕ πήρε την απόφαση για την οργάνωση της εξέγερσης, στην αρχή εκφράστηκε στην πλειοψηφία της ενάντια στην εξέγερση, όμως εκείνη τη στιγμή μπήκε τάχα ορμητικά στην αίθουσα της συνεδρίασης της ΚΕ ένας εργάτης και είπε: "Με την απόφαση σας καταδικάζεται την εξέγερση, εγώ όμως σας λέω ότι η εξέγερση θα γίνει ότι και να συμβεί". Και να, ύστερα απ' αυτές τις απειλές, όπως διηγούνται πάντοτε, η ΚΕ που είχε δειλιάσει, έθεσε ξανά το ζήτημα της εξέγερσης και πήρε την απόφαση για την οργάνωση της.

Αυτό δεν είναι μια απλή φήμη, σύντροφοι. Αυτά όλα τα γράφει στο βιβλίο του "Δέκα μέρες" ο γνωστός Τζον Ριντ, που βρίσκονταν μακριά από το κόμμα μας και δεν μπορούσε βέβαια να ξέρει την ιστορία της παράνομης συνεδρίασης μας της 10 του Οχτώβρη και γι’ αυτό έπεσε θύμα του κουτσομπολιού, που ξεκινά από τους κυρίους Σουχάνοφ. Αυτό το παραμύθι μεταδίνεται και επαναλαμβάνε­ται έπειτα σε μια σειρά μπροσούρες, που ανήκουν στην πέννα των τροτσκι­στών, ανάμεσα στ' άλλα και σε μία α­πό τις τελευταίες μπροσούρες για τον Οχτώβρη, που γράφτηκε από το Σύρκιν. Αυτές οι φήμες υποστηρίζονται επίμονα στις τελευταίες συγγραφικές εξορμή­σεις του Τρότσκι.

Είναι ζήτημα αν χρειάζεται ν' αποδεί­ξουμε ότι όλα αυτά και τα παρόμοια τους παραμύθια της χαλιμάς δεν αντα­ποκρίνονται στην πραγματικότητα, ότι τί­ποτε το παρόμοιο δεν συνέβηκε στην πραγματικότητα στη συνεδρίαση της ΚΕ, μα ούτε και μπορούσε να συμβεί, θα μπορούσαμε γι’ αυτό το λόγο να μην δώσουμε σημασία σ' αυτές τις ανόητες φήμες: μήπως είναι λίγες γενικά οι φή­μες, που μαγειρεύονται στα γραφεία των αντιπολιτευόμενων ή των ανθρώπων που βρίσκονται μακριά απ' το κόμμα; Αυτό και κάναμε μέχρι σήμερα, δε δώσαμε λ.χ. προσοχή στα λάθη του Τζον Ριντ και δε φροντίσαμε να διορθώσουμε αυ­τά τα λάθη. Ύστερα όμως από τα τε­λευταία δημοσιεύματα του Τρότσκι δεν μπορούμε πια να αφήσουμε απαρατήρη­τους αυτούς τους μύθους, γιατί μ' αυτούς τους μύθους προσπαθούν τώρα να διαπαιδαγωγήσουν τη νεολαία και, δυ­στυχώς, πέτυχαν κιόλας ορισμένα απο­τελέσματα απ' αυτή την άποψη. Και γι’ αυτό είμαι υποχρεωμένος να αντιπαρα­θέσω σ' αυτές τις ανόητες φήμες τα πραγματικά γεγονότα.

Ας πάρουμε τα πραχτικά της συνεδρί­ασης της ΚΕ του κόμματος μας στις 10(23) του Οχτώβρη 1917. Παρόντες εί­ναι: Λένιν, Ζηνόβιεφ. Κάμενεφ, Στάλιν, Τρότσκι, Σβερντλόφ, Ουρίτσκι. Ντζερζίνσκι, Κολλοντάϊ, Μπουμπνόφ, Σοκόλνικοφ, Λόμοφ. Συζητιέται το ζήτημα της τρέχου­σας στιγμής και της εξέγερσης. Ύστερα από τη συζήτηση μπαίνει σε ψηφοφο­ρία το σχέδιο απόφασης του συντρόφου Λένιν για την εξέγερση. Το σχέδιο απόφασης εγκρίνεται με πλειοψηφία 10 με 2 κατά. Μου φαίνεται ότι είναι ξεκάθαρο: η ΚΕ με πλειοψηφία 10 ενάντια σε 2 αποφάσισε να περάσει στην άμεση πραχτική δουλειά για την οργάνωση της εξέγερσης. Η Κεντρική Επιτροπή εκλέγει στην ίδια συνεδρίαση ένα π ο λ ι τ ι κ ό κέντρο για την καθοδήγηση της εξέγερσης που ονομάζεται Πολιτικό Γραφείο και αποτελείται από τους: Λέ­νιν, Ζηνόβιεφ, Στάλιν, Κάμενεφ, Τρότσκι, Σοκόλνικοφ και Μπουμπνόφ. Αυτά είναι τα γεγονότα. Τα πραχτικά αυτά διαλύουν δια μιας αρκετούς μύθους. Διαλύουν το μύθο ότι η ΚΕ στην πλειοψηφία της ήταν τάχα ενάντια στην εξέγερση. Διαλύουν επίσης τον μύθο ότι η ΚΕ στο ζήτημα της εξέγερσης βρισκόταν τάχα μπροστά στον κίνδυνο διάσπασης. Από τα πραχτικά φαίνεται καθαρά ότι οι αντίπαλοι της άμεσης εξέγερσης - ο Κάμενεφ και ο Ζηνόβιεφ - μπήκαν στο όργανο της πο­λιτικής καθοδήγησης της εξέγερσης στην ίδια μοίρα με τους οπαδούς της εξέ­γερσης. Για κανενός είδους διάσπαση δεν γινόταν και δεν μπορούσε να γίνει λόγος.

Ο Τρότσκι υποστηρίζει ότι τον Οχτώ­βρη είχαμε να κάνουμε, όσον αφορά τον Κάμενεφ και τον Ζηνόβιεφ, με δε­ξιά πτέρυγα μέσα στο κόμμα, σχεδόν με σοσιαλδημοκράτες. Ένα πράγμα δεν μπορεί να καταλάβει κανείς: πώς έγινε και το κόμμα σε μια τέτοια περίπτωση απόφυγε τη διάσπαση; Πώς έγινε και οι διαφωνίες με τον Κάμενεφ και τον Ζη­νόβιεφ κράτησαν μόνο λίγες μέρες; Πώς έγινε και οι σύντροφοι αυτοί, παρά τις διαφωνίες, τοποθετήθηκαν από το κόμ­μα σε σοβαρότερα πόστα, εκλέχτηκαν στο πολιτικό κέντρο της εξέγερσης κ,λπ.; Στο κόμμα είναι αρκετά γνωστή η αμείλικτη στάση του Λένιν απέναντι στους σοσιαλδημοκράτες, το κόμμα ξέρει ότι ο Λένιν δεν θα συμφωνούσε ό­τι για ένα λεπτό να υπάρχουν στο κόμ­μα, και μάλιστα σε σοβαρότατα πόστα, σύντροφοι με σοσιαλδημοκρατικές αντι­λήψεις. Πως εξηγείται ότι το κόμμα α­πόφυγε τη διάσπαση; Εξηγείται με το γεγονός, ότι παρά τις διαφωνίες είχαμε να κάνουμε με παλιούς μπολσεβίκους, που στέκονταν πάνω στην κοινή βάση του μπολσεβικισμού. Που βρίσκονταν αυ­τή η κοινή βάση; Βρίσκονταν στην ενό­τητα αντιλήψεων πάνω στα βασικά ζητή­ματα: χαρακτήρας της ρωσικής επανά­στασης, κινητήριες δυνάμεις της επανά­στασης, ρόλος της αγροτιάς, βάσεις της κομματικής καθοδήγησης κ.λπ. Χωρίς αυ­τή την κοινή βάση η διάσπαση θα ή­ταν αναπόφευκτη. Διάσπαση δεν έγινε και οι διαφωνίες κράτησαν μόνο λίγες μέρες, μόνο και μόνο γιατί στο πρόσω­πο του Κάμενεφ και του Ζηνόβιεφ είχα­με να κάνουμε με λενινιστές, με μπολ­σεβίκους.

Ας περάσουμε τώρα στο μύθο για τον ξεχωριστό ρόλο του Τρότσκι στην εξέ­γερση του Οχτώβρη. Οι τροτσκιστές δι­αδίδουν επίμονα τη φήμη ότι εμπνευ­στής και μοναδικός καθοδηγητής της ε­ξέγερσης του Οχτώβρη ήταν ο Τρότσκι. Αυτή η φήμη διαδίδεται με ιδιαίτερη επιμονή από τον λεγόμενο επιμελητή των έργων του Τρότσκι, το Λεντσνερ. Ο ίδι­ος ο Τρότσκι, παραλείποντας συστημα­τικά ν' αναφέρει το κόμμα, την ΚΕ του κόμματος και την κομματική επιτροπή της Πετρούπολης, αποσιωπώντας τον κα­θοδηγητικό ρόλο αυτών των οργανώσε­ων στην εξέγερση και προβάλλοντας έ­ντονα τον εαυτό του σαν κεντρική φυσι­ογνωμία της εξέγερσης του Οχτώβρη, θεληματικά είτε άθελα του, υποβοηθά τη διάδοση της φήμης για τον ξεχωριστό ρόλο του Τρότσκι στην εξέγερση. Κάθε άλλο παρά σκοπεύω να αρνηθώ τον αμφισβήτητα σοβαρό ρόλο του Τρότσκι στην εξέγερση. Όμως πρέπει να πω ότι στην εξέγερση του Οχτώβρη ο Τρότσκι δεν έπαιξε κι ούτε μπορούσε να παίξει κανένα ξεχωριστό ρόλο, ότι σαν πρόε­δρος του Σοβιέτ της Πετρούπολης εκτελούσε μόνο τη θέληση των αντίστοιχων κομματικών οργάνων, που καθοδηγούσαν κάθε βήμα του Τρότσκι. Όλα αυτά μπο­ρούν να φαίνονται παράξενα για μικροα­στούς σαν τον Σουχάνοφ, όμως τα γεγο­νότα, τα πραγματικά γεγονότα, επιβεβαι­ώνουν πέρα για πέρα αυτή τη διαβεβαί­ωση μου.

Ας πάρουμε τα πραχτικά της επόμε­νης συνεδρίασης της ΚΕ στις 16(29) του Οχτώβρη 1917. Παρόντα είναι τα μέλη της ΚΕ και ακόμα αντιπρόσωποι της Επι­τροπής Πετρούπολης και αντιπρόσωποι της στρατιωτικής οργάνωσης, των εργο­στασιακών επιτροπών, των συνδικάτων και των σιδηροδρομικών. Ανάμεσα στους παρόντες εκτός από τα μέλη της ΚΕ εί­ναι οι: Κριλένκο. Σότμαν, Καλίνιν, Βολοντάρσκι, Σλιαπνικοφ, Λάτσις. κ.α. Συνολι­κά 25 άτομα. Συζητιέται το ζήτημα της εξέγερσης από καθαρά πραχτική-οργανωτική πλευρά. Ψηφίζεται το σχέδιο α­πόφασης του Λένιν για την εξέγερση με πλειοψηφία 20, 2 κατά και 3 αποχές. Ε­κλέγεται π ρ α χ τ ι κ ό κέντρο για την οργανωτική καθοδήγηση της εξέγερ­σης. Ποιοί εκλέγονται λοιπόν σ' αυτό το κέντρο; Στο κέντρο αυτό εκλέγονται πέ­ντε: Σβερντλόφ, Στάλιν, Ντζερζίνσκι, Μπουμπνόφ και Ουρίτσκι. Τα καθήκοντα του πραχτικού κέντρου είναι: να καθοδη­γεί τα πραχτικά όργανα της εξέγερσης σύμφωνα με τις οδηγίες της ΚΕ. Έτσι στη συνεδρίαση αυτή της ΚΕ έγινε, ό­πως βλέπεται, κάτι το "φοβερό", δηλα­δή στο πραχτικό κέντρο, που είχε' απο­στολή να καθοδηγήσει την εξέγερση, δεν εκλέγεται, κατά "τρόπο παράξενο", ο "εμπνευστής", η "κύρια φυσιογνωμία", ο "μοναδικός καθοδηγητής" της εξέγερσης, ο Τρότσκι. Πως συμβιβάζεται αυτό με τη γνώμη που κυκλοφορεί για τον ξεχω­ριστό ρόλο του Τρότσκι; Όλα αυτά εί­ναι κάπως "παράξενα" όπως θάλεγε ο Σουχάνοφ, ή όπως θάλεγαν οι τροτσκιστές, δεν είναι αλήθεια; Κι όμως εδώ δεν υπάρχει στην ουσία τίποτε το πα­ράξενο, γιατί ο Τρότσκι, ένας άνθρω­πος σχετικά νέος για το κόμμα μας, στην περίοδο του Οχτώβρη, δεν έπαιξε κι ούτε μπορούσε να παίξει κανένα ξ ε χωριστό ρόλο ούτε στο κόμμα μας ούτε στην εξέγερση του Οχτώβρη. Αυτός, όπως και όλα τα υπεύθυνα στε­λέχη, ήταν απλώς εκτελεστής της θέλη­σης της ΚΕ και των οργάνων της. Όποι­ος είναι γνώστης της λειτουργίας της κομματικής καθοδήγησης των μπολσεβί­κων, θα καταλάβει χωρίς μεγάλο κόπο ότι δε μπορούσε να γίνει και αλλιώτι­κα: έφτανε να παραβιάσει ο Τρότσκι τη θέληση της ΚΕ, για να χάσει κάθε επιρ­ροή στην πορεία των γεγονότων. Τα λεγόμενα για τον ξεχωριστό ρόλο του Τρότσκι είναι μύθος, που διαδίδεται α­πό τις πρόθυμες "κομματικές" κυράτσες.

Αυτό δε σημαίνει, βέβαια, ότι η Οχτωβριανή επανάσταση δεν είχε τον εμ­πνευστή της. Ναι, είχε τον εμπνευστή της και τον καθοδηγητή της. Αυτός ό­μως ήταν ο Λένιν και μόνο ο Λένιν, που τα δικά του σχέδια αποφάσεων ψήφιζε η ΚΕ όταν έλυνε το ζήτημα της εξέγερ­σης, ο Λένιν, που η παρανομία δεν τον εμπόδισε να είναι ο πραγματικός εμ­πνευστής της εξέγερσης, παρά τους ι­σχυρισμούς του Τρότσκι. Είναι ανόητο και γελοίο να προσπαθεί κανείς τώρα με τις φλυαρίες για παρανομία να συ­γκαλύψει το αναμφισβήτητο γεγονός, ό­τι εμπνευστής της εξέγερσης ήταν ο αρχηγός του κόμματος μας Β.Ι. Λένιν.

Αυτά είναι τα γεγονότα.

Ας υποθέσουμε ότι είναι έτσι, μας λέ­νε, όμως δε μπορεί να αρνηθεί κανείς ότι ο Τρότσκι πάλεψε καλά στην περίο­δο του Οχτώβρη. Ναι, αυτό είναι σω­στό, ο Τρότσκι πραγματικά πάλεψε κα­λά τον Οχτώβρη. Όμως στην περίοδο του Οχτώβρη δεν ήταν μόνο ο Τρότσκι που πάλεψε καλά, πάλεψαν όχι άσχη­μα ακόμα και άνθρωποι σαν τους αριστερούς σοσιαλεπαναστάτες που ήταν τότε στο πλευρό των μπολσεβίκων. Γενι­κά πρέπει να πω ότι στην περίοδο της νικηφόρας εξέγερσης, τότε που ο ε­χθρός είναι απομονωμένος και η εξέγερ­ση ανεβαίνει, δεν είναι δύσκολο να πα­λεύει κανείς καλά. Σε τέτοιες στιγμές ακόμα και καθυστερημένοι άνθρωποι γί­νονται ήρωες.

Όμως η πάλη του προλεταριάτου δεν είναι μια συνεχής επίθεση, μια συνεχής αλυσίδα από επιτυχίες, η πάλη του προ­λεταριάτου έχει και τις δοκιμασίες της, τις ήττες της. Αληθινός επαναστάτης δεν είναι εκείνος που δείχνει παλικαριά στην περίοδο της νικηφόρας εξέγερσης, αλλά εκείνος, που ξέροντας να παλεύει καλά στην νικηφόρα επίθεση της επανάστασης, ξέρει συνάμα να δείχνει παλικαριά και στην περίοδο της υποχώ­ρησης της επανάστασης, στην περίοδο της ήττας του προλεταριάτου, εκείνος που δεν τα χάνει και δεν άγεται και φέρεται όταν η επανάσταση έχει αποτυ­χίες και ο εχθρός επιτυχίες, εκείνος που δεν πανικοβάλλεται και δεν πέφτει σε απόγνωση στην περίοδο της υποχώρη­σης της επανάστασης. Οι αριστεροί σοσιαλεπαναστάτες δεν πάλεψαν άσχημα στην περίοδο του Οχτώβρη, υποστηρίζο­ντας τους μπολσεβίκους. Όμως ποιος δεν ξέρει ότι αυτοί οι "γενναίοι" μαχη­τές πανικοβλήθηκαν στην περίοδο του Μπρεστ-Λιτόφσκ, τότε που η επίθεση του γερμανικού ιμπεριαλισμού τους έρι­ξε σε απόγνωση και υστερία; Είναι πο­λύ θλιβερό, όμως είναι γεγονός αναμφι­σβήτητο ότι ο Τρότσκι, που πάλεψε κα­λά στην περίοδο του Οχτώβρη, δεν βρήκε την απαιτούμενη παλικαριά στην περίοδο του Μπρεστ-Λιτόφσκ, στην πε­ρίοδο των προσωρινών αποτυχιών της ε­πανάστασης, για να δείξει αρκετή στα­θερότητα σ' αυτή τη δύσκολη στιγμή και να μην ακολουθήσει τ' χνάρια των αριστερών σοσιαλεπαναστατών. Είναι αναμφισβήτητο ότι η στιγμή ήταν δύσκο­λη, ότι χρειάζονταν μεγάλη παλικαριά και σιδερένια ηρεμία για να μην τα χά­σει κανείς, να υποχωρήσει έγκαιρα, να κάνει έγκαιρα δεχτή την ειρήνη, να α­ποσύρει την προλεταριακή στρατιά ώ­στε ν' αποφύγει το χτύπημα του γερμα­νικού ιμπεριαλισμού, να διατηρήσει τις αγροτικές εφεδρείες, και κερδίζοντας έ­τσι μια ανάπαυλα να χτυπήσει έτσι τον εχθρό με νέες δυνάμεις. Δυστυχώς ό­μως ο Τρότσκι δεν βρήκε αυτή την πα­λικαριά κι αυτή την επαναστατική σταθερότητα, στη δύσκολη αυτή στιγμή.

Σύμφωνα με τη γνώμη του Τρότσκι το βασικό δίδαγμα της προλεταριακής επα­νάστασης είναι "να μη άγεται και φέρε­ται κανείς" σε περίοδες σαν του Οχτώ­βρη. Αυτό δεν είναι σωστό, γιατί ο ισχυρισμός αυτός του Τρότσκι περιέχει μόνο ένα μικρό μέρος από την αλήθεια για τα διδάγματα της επα­νάστασης. Η ό λ η αλήθεια για τα δι­δάγματα της προλεταριακής επανάστα­σης βρίσκεται στο "να μη άγεται και φέρεται κανείς" όχι μόνο τις μέρες της επίθεσης της επανάστασης, αλλά και τις μέρες της υποχώρησης της. όταν ο ε­χθρός έχει υπεροχή και η επανάσταση σημειώνει αποτυχίες. Η επανάσταση δεν εξαντλείται με τον Οχτώβρη. Ο Οχτώβρης είναι μόνο η αρχή της προλεταρι­ακής επανάστασης. Είναι κακό να άγε­ται και να φέρεται κανείς όταν η εξέ­γερση ανεβαίνει. Όμως είναι ακόμη χει­ρότερο να άγεται και να φέρεται κα­νείς στις σκληρές δοκιμασίες της επα­νάστασης, ύστερα από την κατάληψη της εξουσίας. Το κράτημα της εξουσίας την επόμενη της επανάστασης δεν έχει μικρότερη σημασία από την κατάληψη της εξουσίας. Αν ο Τρότσκι άγονταν και φέρονταν στην περίοδο του Μπρεστ-Λιτόφσκ, στην περίοδο των σκληρών δοκι­μασιών της επανάστασης μας, τότε που τα πράγματα λίγο έλειψε να φτάσουν στην "παράδοση" της εξουσίας, πρέπει να καταλάβει ότι τα λάθη του Κάμενεφ και του Ζηνόβιεφ τον Οχτώβρη δεν έ­χουν εδώ καμιά απόλυτα θέση.

Έτσι έχει το ζήτημα με τους μύθους για την εξέγερση του Οχτώβρη.

II

ΤΟ ΚΟΜΜΑ ΚΑΙ Η ΠΡΟΕΤΟΙΜΑΣΙΑ ΤΟΥ ΟΧΤΩΒΡΗ

Ας περάσουμε τώρα στο ζήτημα της προετοιμασίας του Οχτώβρη.

Ακούγοντας κανείς τον Τρότσκι, θα μπορούσε να νομίσει ότι το κόμμα των μπολσεβίκων σ' όλη την προπαρασκευαστική περίοδο από το Μάρτη ως τον Οχτώβρη δεν έκανε τίποτε άλλο από βήμα σημειωτόν, δεν έκανε τίποτε άλλο από να σπαράζεται από εσωτερικές αντιφάσεις και να δημιουργεί κάθε λογής εμπόδια στο Λένιν, και ότι αν δεν ήταν ο Τρότσκι, είναι άγνωστο που θα κατάληγε η υπόθεση της Οχτωβριανής Επανάστασης. Είναι κάπως γελοίο ν' ακούμε αυτούς τους παράξενους λόγους για το κόμμα από τον Τρότσκι, που στον ίδιο "Πρόλογο" του 3ου τόμου έχει διακηρύξει ότι "βασικό όργανο της προλεταριακής επανάστασης είναι το κόμμα", ότι "η προλεταριακή επανάσταση δεν μπορεί να νικήσει χωρίς το κόμμα, έξω απ το κόμμα, παρακάμπτοντας το κόμμα, με τη χρησιμοποίηση ενός υποκατάστα­του του κόμματος". Ο ίδιος ο Αλ­λάχ δε θα ήταν σε θέση να κατα­λάβει πώς μπόρεσε να νικήσει η ε­πανάσταση μας, όταν το "βασικό της όργανο" αποδείχτηκε ακατάλλη­λο και όταν, "παρακάμπτοντας το κόμμα", δεν υπάρχει όπως είναι φα­νερό καμιά δυνατότητα να νικήσει η επανάσταση. Όμως δεν είναι η πρώτη φορά που ο Τρότσκι μας σερβίρει τέτοιες παραξενιές. Πρέ­πει να παραδεχτούμε ότι οι κωμι­κοί αυτοί λόγοι για το κόμμα μας ανήκουν στις συνηθισμένες παραξε­νιές του Τρότσκι.

Ας εξετάσουμε σύντομα την ιστο­ρία της προετοιμασίας του Οχτώ­βρη κατά περίοδες.

1) Η π ε ρ ί ο δ ο ς τ ο υ ν έ ο υ π ρ ο σ α ν α τ ο λ ι σ μ ο ύ τ ο υ κ ό μ μ α τ ο ς (Μ ά ρ τ η ς - Α π ρ ί λ η ς). Τα βασικά γεγονότα αυτής της περιό­δου είναι:

α) ανατροπή του τσαρισμού,

β) σχηματισμός της Προσωρινής κυβέρνησης (διχτατορία της αστι­κής τάξης),

γ) εμφάνιση των Σοβιέτ των εργα­τών και στρατιωτών βουλευτών (δι­χτατορία του προλεταριάτου και της αγροτιάς),

δ) δυαδική εξουσία,

ε) διαδήλωση του Απρίλη.

στ) πρώτη κρίση της εξουσίας.

Χαρακτηριστικό γνώρισμα αυτής της περιόδου είναι το γεγονός ότι υπάρχουν πλάι-πλάι, μαζί, ταυτόχρο­να και η διχτατορία της αστικής τάξης και η διχτατορία του προλε­ταριάτου και της αγροτιάς με την προσθήκη ότι η τελευταία διχτατο­ρία φέρνεται με εμπιστοσύνη απέ­ναντι στην πρώτη, πιστεύει στις ει­ρηνικές της διαθέσεις, παραδίνει θεληματικά την εξουσία στην αστι­κή τάξη και μετατρέπεται έτσι σε εξάρτημα της. Δεν έχουμε ακόμα να σημειώσουμε σοβαρές συγκρού­σεις ανάμεσα στις δυο διχτατορίες. Αντίθετα έχουμε "επιτροπή επα­φής". (1)

Η περίοδος αυτή ήταν μια πολύ μεγάλη καμπή στην ιστορία της Ρωσίας και μια πρωτόφαντη στρο­φή στην ιστορία του κόμματος μας. Η παλιά προεπαναστατική πλατφόρ­μα της άμεσης ανατροπής της κυ­βέρνησης ήταν σαφής και ακριβής, όμως δεν ανταποκρίνονταν πια στις νέες συνθήκες πάλης. Τώρα δεν μπορούσαμε πια να βαδίσουμε για άμεση ανατροπή της κυβέρνησης, επειδή η κυβέρνηση συνδεότανε με τα Σοβιέτ, που βρίσκονταν κάτω απ' την επιρροή των αμυνιτών και το κόμμα θα ήταν υποχρεωμένο να κάνει έναν ανώτερο από τις δυνά­μεις του αγώνα και ενάντια στην κυβέρνηση και ενάντια στα Σοβιέτ. Δεν μπορούσαμε όμως επίσης να ακολουθήσουμε πολιτική υποστήρι­ξης της Προσωρινής κυβέρνησης, γι­ατί ήταν κυβέρνηση του ιμπεριαλι­σμού. Χρειαζόταν ένας νέος προσα­νατολισμός του κόμματος, μέσα στις νέες συνθήκες πάλης. Το κόμ­μα (η πλειοψηφία του) προσπαθού­σε ψηλαφώντας να φτάσει στον νέο αυτόν προσανατολισμό. Υιοθέτησε μια πολιτική πίεσης των Σοβιέτ πάνω στην Προσωρινή κυβέρνηση στο ζήτημα της ειρήνης, δεν αποφάσιζε όμως αμέσως να κάνει ένα βήμα προς τα μπρος από το παλιό σύν­θημα της διχτατορίας του προλετα­ριάτου και της αγροτιάς στο νέο σύνθημα της εξουσίας των Σοβιέτ. Αυτή η μεσοβέζικη πολιτική απόβλε­πε στο να δώσει στα Σοβιέτ τη δυνατότητα να δουν, με βάση τα συγκεκριμένα ζητήματα της ειρή­νης, τον αληθινό ιμπεριαλιστικό χα­ρακτήρα της Προσωρινής κυβέρνη­σης και να τα αποσπάσει έτσι απ' αυτήν. Όμως αυτή ήταν μια βαθιά λαθεμένη θέση, γιατί γεννούσε πασιφιστικές αυταπάτες, έχυνε νερό στο μύλο των αμυνιτών και δυσκόλευε την επαναστατική διαπαιδαγώ­γηση των μαζών. Αυτή τη λαθεμέ­νη θέση τη συμμεριζόμουν τότε κι εγώ μαζί με άλλους συντρόφους του κόμματος και την εγκατέλειψα ολοκληρωτικά μόνο στα μέσα του Απρίλη, όταν τάχθηκα με τις θέ­σεις τους Λένιν. Χρειαζόταν ένας νέος προσανατολισμός. Το νέο αυ­τό προσανατολισμό τον έδωσε στο κόμμα ο Λένιν στις περίφημες θέ­σεις του Απρίλη(2). Δεν πρόκειται να επεκταθώ σ' αυτές τις θέσεις γιατί είναι γνωστές σΓ όλους σας. Υπήρχαν τότε διαφορές γνωμών α­νάμεσα στο κόμμα και τον Λένιν;

Ναι, υπήρχαν. Πόσο καιρό κράτη­σαν αυτές οι διαφορές γνωμών; Ό­χι παραπάνω από δυο βδομάδες. Η Συνδιάσκεψη πόλης της κομματικής οργάνωσης της Πετρούπολης (3) (δεύτερο δεκαπενθήμερο του Απρί­λη), υιοθέτησε τις θέσεις του Λέ­νιν και αποτέλεσε σημείο στροφής στην ανάπτυξη του κόμματος μας. Η Πανρωσική Συνδιάσκεψη του Απρίλη (4) (τέλη Απρίλη) δεν έκανε τί­ποτε άλλο από το να ολοκληρώσει σε πανρωσική κλίμακα το έργο της Συνδιάσκεψης της Πετρούπολης, συσπειρώνοντας γύρω απ' την ενιαία κομματική θέση τα εννιά δέκατα του κόμματος.

Τώρα, ύστερα από εφτά χρόνια, ο Τρότσκι χαιρεκακεί απ' αφορμή τις παλιές διαφορές γνωμών ανάμεσα στους μπολσεβίκους, παρουσιάζο­ντας αυτές τις διαφορές γνωμών, σχεδόν σαν πάλη δυο κομμάτων μέσα στον μπολσεβικισμό. Όμως, πρώτο, ο Τρότσκι υπερβάλλει εδώ ξεδιάντροπα και παραφουσκώνει το ζήτημα, γιατί το κόμμα των Μπολ­σεβίκων ξεπέρασε αυτές τις διαφο­ρές γνωμών χωρίς τον παραμικρό κλονισμό. Δεύτερο, το κόμμα μας θα ήταν κάστα και όχι επαναστατι­κό κόμμα, αν δεν επέτρεπε μέσα στο περιβάλλον του αποχρώσεις σκέψης, και είναι γνωστό ότι δια­φωνίες είχαμε και στο παρελθόν, λόγου χάρη στην περίοδο της 3ης Δούμας, πράγμα όμως που δεν ε­μπόδιζε την ενότητα του κόμματος μας. Τρίτο, δεν θα ήταν περιττό να ρωτήσουμε, ποια ήταν τ ό τ ε η θέση του ίδιου του Τρότσκι. που σ ήμερα χαιρεκακεί με ζήλο απ' αφορμή τις παλιές διαφωνίες ανά­μεσα στους μπολσεβίκους; Ο λεγό­μενος επιμελητής των έργων του Τρότσκι Λέντσνερ ισχυρίζεται ότι τα γράμματα από την Αμερική του Τρότσκι (Μάρτης) "πρόλαβαν ολο­κληρωτικά" τα "Γράμματα από μακρυά"(5) του Λένιν (Μάρτης), που αποτέλεσαν την βάση των θέσεων του Απρίλη του Λένιν. Έτσι ακρι­βώς είναι γραμμένο: "πρόλαβαν ο­λοκληρωτικά". Ο Τρότσκι δεν έχει αντιρρήσεις σε μια τέτοια σύγκρι­ση και τη δέχεται, καθώς φαίνεται, με ευγνωμοσύνη. Όμως, πρώτο, τα γράμματα του Τρότσκι "δεν μοιά­ζουν καθόλου" με τα γράμματα του Λένιν, ούτε στο πνεύμα τους, ούτε στα συμπεράσματα τους, γιατί εκ­φράζουν πέρα για πέρα το αντιμπολσεβίκικο σύνθημα του Τρό­τσκι: "Κάτω ο Τσάρος, κυβέρνηση εργατική" σύνθημα, που σημαίνει ε­πανάσταση χωρίς την αγροτιά. Φτάνει να εξετάσει κανείς αυ­τές τις δυο σειρές γραμμάτων για να πειστεί. Δεύτερο, πως εξηγείται σ' αυτή την περίπτωση το γεγονός ότι ο Λένιν θεώρησε αναγκαίο να κάνει διαχωρισμό ανάμεσα στον ε­αυτό του και τον Τρότσκι την άλ­λη μέρα ύστερα από τον ερχομό του από το εξωτερικό; Ποιος δεν ξέρει τις επανειλημμένες δηλώσεις του Λένιν ότι το σύνθημα του Τρό­τσκι "Κάτω ο τσάρος, κυβέρνηση εργατική", είναι μια απόπειρα "να πηδήσει πάνω από το αγροτικό κίνημα, που δεν έχει φτάσει ακόμα στο τέλος του", ότι το σύνθημα αυτό σημαί­νει "να παίζεις με την κατάληψη της εξουσίας από μια εργατική κυβέρνηση"(6);

Τι το κοινό μπορεί να υπάρξει α­νάμεσα στις μπολσεβίκικες θέσεις του Λένιν και το αντιμπολσεβίκικο σχήμα του Τρότσκι με το "παιχνίδι κατάληψης της εξουσίας"; Και από που άραγε να προέρχεται αυτή η μανία ορισμένων να συγκρίνουν έ­να άθλιο καλυβάκι με το Λευκό Ό­ρος; Γιατί χρειάστηκε στον Λέντσνερ να ριψοκινδυνέψει να προσ­θέσει ακόμα ένα μύθο στο σωρό των παλιών μύθων για την επανά­σταση μας. το μύθο ότι τα γράμματα από την Αμερική του Τρό­τσκι "πρόλαβαν" τα γνωστά "Γράμ­ματα από μακριά" του Λένιν;(7)

Δεν έχουν άδικο όταν λένε ότι έ­νας ανόητος που θέλει να σε υπη­ρετήσει είναι πιο επικίνδυνος από έναν εχθρό.

(1) Η "επιτροπή επαφής", που αποτελούνταν από τους Τσχέιντζε, Στεκλόφ, Σουχάνοφ, Φιλιππόβσκι και Σκόμπελεφ (αργότερα πήραν μέ­ρος και οι Τσερνόφ και Τσερετέλι) είχε σχηματιστεί από τη μενσεβίκικη-σοσιαλεπαναστατική Εκτελεστική Επιτροπή του Σοβιέτ των εργα­τών και στρατιωτών βουλευτών της Πετρούπολης στις 7 του Μάρτη 1917, για να κρατάει επαφή με την Προσωρινή κυβέρνηση, να επι­δρά πάνω της και να "ελέγχει" τη όραση της. Στην πράξη η "επιτροπή επαφής" βοηθούσε στην πραγματοποίηση της αστικής πολιτι­κής της Προσωρινής κυβέρνησης και συγκρατούσε τις εργατικές μάζες από το δραστήριο επαναστατικό αγώνα για το πέρασμα ό­λης της εξουσίας στα Σοβιέτ. Η "επιτροπή επαφής" συνέχισε τη δράση της ως το Μάη του 1917, τότε που οι αντιπρόσωποι των μενσεβίκων και των σοσιαλεπαναστατών πήραν άμεσα μέρος στην Προσωρινή κυβέρνηση.

(2) Β.Ι. Λένιν, άπαντα, εκδ. 3η, τομ. 20ος, σελ. 87-90.

(3) Η Συνδιάσκεψη της οργάνωσης της Πετρούπολης του ΣΔΕΚΡ(Μπ) έγινε στις 17 του Απρίλη-5 του Μάη (14-22 του Απρίλη) 1917 στη Συνδιάσκεψη ήταν παρόντες 57 αντιπρόσωποι. Στις εργασίες της Συνδιάσκεψης πήραν μέρος ο Β.Ι. Λένιν και Ι.Β. Στάλιν. Ο Β.Ι. Λένιν έ­κανε εισήγηση για την τρέχουσα κατάσταση. Βάση της εισήγησης ήταν οι θέσεις του Απρίλη. Ο Ι.Β. Στάλιν ήταν μέλος της επιτρο­πής για την επεξεργασία της απόφασης πάνω στην εισήγηση του Β.Ι. Λένιν.

(4) Για την 7η Πανρωσική Συνδιάσκεψη του Απρίλη των μπολσεβίκων βλ. "Ιστορία του ΚΚ(μπ.) της ΣΕ, σελ. 180-184 και 3η ελλ. έκδοση, σελ. 197-201.

(5) Β.Ι. Λένιν, άπαντα, εκδ. 3η, τομ. 20ος, σελ. 13-47.

(6) Λένιν, άπαντα, τομ. 20ος, σελ. 104. Βλ. επίσης και τις εκθέσεις στη Συνδιάσκεψη της κομματικής οργάνωσης της Πετρούπολης και στην Πανρωσική Συνδιάσκεψη του ΣΔΕΚΡ(Μπ) (μέσα και τέλη του Απρίλη 1917).

(7) Σ’ αυτούς τους μύθους πρέπει να κατατάξουμε επίσης και την πολύ διαδεδομένη παραλλαγή ότι ο Τρότσκι είναι τάχα ο "μοναδι­κός" ή "ο κύριος οργανωτής" των νικών στα μέτωπα του εμφυλίου πολέμου. Για την αποκατάσταση της αλήθειας, είμαι υποχρεωμέ­νος, σύντροφοι, να δηλώσω ότι η παραλλαγή αυτή δεν ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα. Δε σκοπεύω καθόλου να αρνηθώ τον σοβαρό ρόλο που έπαιξε ο Τρότσκι στον εμφύλιο πόλεμο. Είμαι υποχρεωμένος όμως να δηλώσω με τον πιο κατηγορηματικό τρόπο ό­τι η υψηλή τιμή του οργανωτή των νικών μας ανήκει όχι σε ορισμένα πρόσωπα, αλλά στη μεγάλη κολλεχτίβα των πρωτοπόρων εργα­τών της χώρας μας, στο Κομμουνιστικό Κόμμα της Ρωσίας. Δε δα είναι ίσως περιττό να αναφέρω μερικά παραδείγματα. Ξέρετε ότι οι κύριοι εχθροί της Σοβιετικής Δημοκρατίας ήταν ο Κολτσάκ και ο Ντενίκιν. Ξέρετε ότι η χώρα μας ανάσανε ελεύθερα μόνο αφού νικήσαμε αυτούς τους εχθρούς. Και η ιστορία μας λέει ότι και τους δυο αυτούς εχθρούς, δηλ. και τον Κολτσάκ και το Ντενίκιν τους σύν­τριψαν τα στρατεύματα μας παρά τα σχέδια του Τρότσκι.

Κρίνετε μόνοι σας.

1)Για τον Κολτσάκ. Καλοκαίρι του 1919. Τα στρατεύματα μας επιτίθενται ενάντια στον Κολτσάκ και δρουν κοντά στην Ούφα. Συνεδρίαση της Κεντρικής Επιτροπής. Ο Τρότσκι προτείνει να σταματήσουμε την επίθεση στη γραμμή του ποταμού Μπέλαγια (κοντά στην Ούφα), να αφήσουμε τα Ουράλια στα χέρια του Κολτσάκ, να αποσύρουμε ένα μέρος των στρατευμάτων απ’ το Ανατολικό μέτω­πο και να το ρίξουμε στο Νότιο μέτωπο. Γίνεται θυελλώδικη συζήτηση. Η Κεντρική Επιτροπή δε συμφωνεί με τον Τρότσκι γιατί έχει τη γνώμη ότι δεν πρέπει να αφήσουμε στα χέρια του Κολτσάκ τα Ουράλια με τα εργοστάσια τους και το σιδηροδρομικό τους δίχτυ, ό­που ο Κολτσάκ μπορεί εύκολα να αναλάβει, να συγκεντρώσει τις δυνάμεις του, σε μια γροθιά και να ξαναβρεθεί στο Βόλγα, - ότι πρέ­πει να διώξομε πρώτα τον Κολτσάκ πέρα απ' την οροσειρά των Ουραλίων, στις Στέπες της Σιβηρίας και μόνο ύστερα απ' αυτό να ασχοληθούμε με τη μεταφορά δυνάμεων στο Νότο. Η Κεντρική Επιτροπή απορρίπτει το σχέδιο Τρότσκι. Αυτός υποβάλλει παραίτηση. Η Κεντρική Επιτροπή δεν δέχεται την παραίτηση. Ο ανώτατος διοικητής Βατσέτης, οπαδός του σχεδίου Τρότσκι, παραιτείται. Τη θέση του την παίρνει νέος ανώτατος διοικητής, ο Κάμενεφ. Από τη στιγμή αυτή ο Τρότσκι παύει να παίρνει άμεσα μέρος στις υποθέσεις του Α­νατολικού μετώπου.

2)Για το Ντενίκιν. Φθινόπωρο του 1919. Η επίθεση ενάντια στο Ντενίκιν δεν πετυχαίνει. Ο "ατσαλένιος κλοιός" γύρω από τον Μάμοντοφ (επιδρομή του Μάμοντοφ) καταρρέει κατά τρόπο ολοφάνερο. Ο Ντενίκιν παίρνει το Κούρσκ. Ο Ντενίκιν πλησιάζει στο Οριόλ. Ο Τρότσκι καλείται από το Νότιο μέτωπο σε συνεδρίαση της Κεντρικής Επιτροπής. Η Κεντρική Επιτροπή αναγνωρίζει ότι η κατάστα­ση είναι ανησυχαστική και αποφασίζει να στείλει στο Νότιο μέτωπο νέα στρατιωτικά στελέχη και να ανακαλέσει τον Τρότσκι. Τα νέα στρατιωτικά στελέχη απαιτούν να "μη επεμβαίνει" ο Τρότσκι στις υποθέσεις του Νότιου μετώπου. Ο Τρότσκι παύει να παίρνει μέρος στις υποθέσεις του Νότιου μετώπου. Οι επιχειρήσεις στο Νότιο μέτωπο, μέχρι και την κατάληψη από μέρους μας του Ροστόφ στο Ντον και της Οδησσού γίνονται χωρίς τον Τρότσκι.

Ας δοκιμάσουν να αναιρέσουν αυτά τα γεγονότα.

2) Η π ε ρ ί ο δ ο ς τ η ς ε π α ν α σ τ α τ ι κ ή ς κ ι ν η τ ο π ο ί η σ η ς τ ω ν μ α ζ ώ ν (Μ ά η ς – Α ύ γ ο υ σ τ ο ς). Τα βασικά γεγονότα αυτής της περιόδου είναι:

α) Η διαδήλωση του Απρίλη στην Πετρούπολη και ο σχηματισμός κυβέρνησης Συνασπισμού με συμμετοχή των "σοσιαλιστών",

β) Οι διαδηλώσεις της 1ης του Μάη στα βασικά κέντρα της Ρωσίας με το σύνθημα της "δημοκρατικής ειρήνης",

γ) Η διαδήλωση του Ιούνη στην Πετρούπολη με βασικό σύνθημα "Κάτω οι καπιταλιστές υπουργοί!"

δ) Η επίθεση του Ιούνη στο μέτωπο και οι αποτυχίες του ρωσικού στρατού,

ε) Η ένοπλη διαδήλωση του Ιούλη στην Πετρούπολη και η αποχώρηση των καντέτων υπουργών απ την κυβέρνηση.

στ) Η μεταφορά αντεπαναστατικών στρατευμάτων απ’ το μέτωπο, το σπάσιμο των γραφείων της σύνταξης της "Πράβντα", η πάλη της αντεπανάστασης ενάντια στα Σοβιέτ και ο σχηματισμός νέας κυβέρνησης Συνασπισμού με επικεφαλής τον Κερένσκι,

ζ) Το 6ο συνέδριο του κόμματος μας, που έριξε το σύνθημα της προετοιμασίας της ένοπλης εξέγερσης.

η) Η αντεπαναστατική Κρατική σύσκεψη και η γενική απεργία στη Μόσχα.

θ) Η αποτυχημένη επίθεση του Κορνίλοφ ενάντια στην Πετρούπολη, το ζωντάνεμα των Σοβιέτ, η παραίτηση των καντέτων και ο σχηματισμός "Διευθυντηρίου".

Χαρακτηριστικό γνώρισμα αυτής της περιόδου πρέπει να θεωρείται η όξυνση της κρίσης και ανατροπή της ασταθούς ισορροπίας στα Σοβιέτ και την Προσωρινή κυβέρνηση, ισορροπίας, που καλά-καλά - υπήρχε στην προηγούμενη περίοδο. Η δυαδική εξουσία έγινε αφόρητη και για τις δυο πλευρές. Το εύθραυστο οικοδόμημα της "επιτροπής επαφής" ζει τις τελευταίες του μέρες. Η "κρίση εξουσίας" και ο "χορός των υπουργικών μεταβολών" ήταν τότε οι περισσότερο της μόδας. Η κρίση στο μέτωπο και το ξεχαρβάλωμα στα μετόπισθεν κάνουν τη δουλειά τους, ενισχύουν τις άκρες πτέρυγες και συμπιέζουν από τις δυο πλευρές τους συμβιβαστές-αμυνίτες. Η επανάσταση επιστρατεύει τις δυνάμεις της και προκαλεί μ' αυτό την επιστράτευση των δυνάμεων της αντεπανάστασης. Η αντεπανάσταση με τη σειρά της κεντρίζει την επανάσταση. προκαλώντας νέα κύματα επαναστατικής πλημμυρίδας. Το ζήτημα του περάσματος της εξουσίας στη νέα τάξη γίνεται το άμεσο ζήτημα της ημέρας. Υπήρχαν άραγε τότε διαφορές γνωμών μέσα στο κόμμα μας; Ναι. υπήρχαν. Όμως είχαν αποκλειστικά πραχτικό χαρακτήρα, παρά τους ισχυρισμούς του Τρότσκι που προσπαθεί να ανακαλύψει "δεξιά" και "αριστερή" πτέρυγα μέσα στο κόμμα. Δηλ. υπήρχαν τέτοιες διαφορές γνωμών, που χωρίς αυτές δεν υπάρχει γενικά ζωντανή κομματική ζωή και πραγματική κομματική δουλειά.

Δεν έχει δίκιο ο Τρότσκι, όταν ισχυρίζεται ότι η δήλωση του Απρίλη στην Πετρούπολη προκάλεσε διαφωνίες μέσα στην Κεντρική Επιτροπή. Η Κεντρική Επιτροπή ήταν απόλυτα ενιαία σ' αυτό το ζήτημα, και καταδίκασε την απόπειρα μιας ομάδας συντρόφων να συλλάβουν την Προσωρινή κυβέρνηση σε μια στιγμή που στα Σοβιέτ και στο στρατό οι μπολσεβίκοι αποτελούσαν τη μειοψηφία. Αν ο Τρότσκι έγραφε την "ιστορία" του Οχτώβρη όχι σύμφωνα με το Σουχάνοφ, αλλά σύμφωνα με τα πραγματικά ντοκουμέντα θα είχε πειστεί χωρίς κόπο ότι ο ισχυρισμός του είναι λαθεμένος.

Ο Τρότσκι δεν είχε καθόλου δίκιο όταν ισχυρίζεται ότι η απόπειρα που έγινε "με πρωτοβουλία του Λένιν", να οργανωθεί διαδήλωση στις 10 του Ιούνη, καταδικάστηκε από τα "δεξιά" μέλη της Κεντρικής Επιτροπής σαν "τυχοδιωχτισμός". Αν ο Τρότσκι δεν έγραφε την ιστορία σύμφωνα με το Σουχάνοφ, θα ήξερε ασφαλώς ότι η διαδήλωση της 10 του Ιούνη αναβλήθηκε με πλήρη συγκατάθεση του Λένιν και μάλιστα ότι ο Λένιν υποστήριξε την ανάγκη της αναβολής στο μεγάλο λόγο του που εκφώνησε στη γνωστή συνεδρίαση της επιτροπής της Πετρούπολης. (Βλ. τα πραχτικά της Επιτροπής Πετρούπολης)(1).

Δεν έχει καθόλου δίκιο ο Τρότσκι, όταν μιλά για "τραγικές" διαφωνίες μέσα στην ΚΕ σε σχέση με την ένοπλη διαδήλωση του Ιούλη. Ο Τρότσκι απλούστατα φαντασιοκοπεί, όταν πιστεύει ότι ορισμένα μέλη της καθοδηγητικής ομάδας της ΚΕ "θα έπρεπε να είχαν δει στα γεγονότα του Ιούλη ένα επιζήμιο τυχωδιοχτισμό". Ο Τρότσκι, που δεν ανήκε ακόμη τότε στην ΚΕ μας και που ήταν μόνο κοινοβουλευτικός αντιπρόσωπος μας στα Σοβιέτ, μπορούσε βέβαια να μην ξέρει ότι η ΚΕ θεωρούσε τη διαδήλωση του Ιούλη μόνο σα μέσο για τη σφυγμομέτρηση του αντιπάλου, ότι η ΚΕ (και ο Λένιν) δεν ήθελαν και δεν σκέφτονταν να μετατρέψουν τη διαδήλωση σε εξέγερση σε μια στιγμή που τα Σοβιέτ της πρωτεύουσας ήταν ακόμα με το μέρος των αμυνιτών. Είναι πολύ πιθανόν να βρέθηκε ένας ή άλλος μπολσεβίκος που να μιξόκλαιγε ύστερα από την ήττα του Ιούλη. Ξέρω λ.χ. ότι κάποιοι απ τους μπολσεβίκους που είχαν συλληφθεί τότε ήταν έτοιμοι ακόμα και να εγκαταλείψουν τις γραμμές μας. Όμως το να βγάζει κανείς από δω οποιαδήποτε συμπεράσματα ενάντια σε ορισμένα τάχα "δεξιά", τάχα μέλη της ΚΕ, σημαίνει ότι διαστρεβλώνει αδιάντροπα την ιστορία.

Δεν έχει δίκιο ο Τρότσκι, όταν δηλώνει ότι τις μέρες του κινήματος του Κορνίλοφ εκδηλώθηκε σ' ένα μέρος των κορυφών του κόμματος η τάση για συνασπισμό με τους αμυνίτες, για υποστήριξη της Προσωρινής κυβέρνησης. Πρόκειται, εννοείται, για τους ίδιους πάλι τάχα "δεξιούς", που δεν αφήνουν τον Τρότσκι να κοιμάται ήσυχος. Ο Τρότσκι δεν έχει δίκιο, γιατί υπάρχουν στον κόσμο ντοκουμέντα, όπως είναι το τότε κεντρικό όργανο του κόμματος, που ανατρέπει τις δηλώσεις αυτές του Τρότσκι. Ο Τρότσκι αναφέρεται στο γράμμα του Λένιν προς την ΚΕ, όπου γίνεται προειδοποίηση ενάντια σε τυχόν υποστήριξη του Κερένσκι. Ο Τρότσκι όμως δεν καταλαβαίνει τα γράμματα του Λένιν, τη σημασία τους, την αποστολή τους. Ο Λένιν στα γράμματα του κάποτε τρέχει επίτηδες μπροστά, προβάλλει τα π ι θ α ν ά λάθη. που θα μπορούσαν να διαπραχθούν και τα κριτικάρει προκαταβολικά για να προειδοποιήσει το κόμμα και να το προφυλάξει από λάθη, είτε καμιά φορά μεγαλοποιεί ένα "μικροζήτημα" και κάνει "το κουνούπι βόδι" για τον ίδιο διαπαιδαγωγητικό σκοπό. Ο αρχηγός του κόμματος, ιδιαίτερα όταν βρίσκεται στην παρανομία, δε μπορεί να κάνει και αλλιώτικα, γιατί πρέπει να βλέπει πιο μακριά από τους συμπολεμιστές του και είναι υποχρεωμένος να καλεί σε συναγερμό για κάθε πιθανό λάθος, ακόμα και για "μικροζητήματα". Όμως, να βγάζεις από τέτοια γράμματα του Λένιν (και τέτοια γράμματα ο Λένιν έχει όχι λίγα) το συμπέρασμα για "τραγικές" διαφωνίες και αυτό να το διασαλπίζεις, σημαίνει ότι δεν καταλαβαίνεις τα γράμματα του Λένιν, ότι δεν ξέρεις το Λένιν. Έτσι ασφαλώς εξηγείται και το γεγονός ότι ο Τρότσκι πέφτει πολλές φορές έξω. Με δυο λόγια: δεν υπήρχαν κανενός είδους, μα κανενός είδους διαφωνίες στην ΚΕ τις μέρες του κινήματος Κορνίλοφ.

Ύστερα από την ήττα του Ιούλη παρουσιάστηκαν πραγματικά διαφορές γνωμών ανάμεσα στην ΚΕ και το Λένιν σχετικά με την τύχη των Σοβιετ. Είναι γνωστό ότι ο Λένιν, θέλοντας να συγκεντρώσει την προσοχή του κόμματος στην προετοιμασία της εξέγερσης έξω από τα Σοβιέτ, προειδοποιούσε το κόμμα από τυχόν υπερεκτίμηση των Σοβιέτ, γιατί είχε τη γνώμη ότι τα Σοβιέτ, που είχαν μολυνθεί από τους αμυνίτες, είχαν χάσει πια ολότελα τη σημασία τους. Η Κεντρική Επιτροπή και το 6ο Συνέδριο του κόμματος ακολούθησαν πιο συνετή γραμμή, κατάληξαν δηλ. στην απόφαση ότι δεν υπάρχουν λόγοι να αποκλειστεί ένα ζωντάνεμα των Σοβιέτ. Το κίνημα του Κορνίλοφ έδειξε ότι η απόφαση αυτή ήταν σωστή. Άλλωστε η διαφορά αυτή γνωμών δεν είχε επίκαιρη σημασία για το κόμμα. Αργότερα ο Λένιν παραδέχτηκε ότι η γραμμή του 6ου Συνεδρίου ήταν σωστή. Είναι περίεργο πως ο Τρότσκι δεν πιάστηκε απ αυτή τη διαφορά γνωμών και δεν τη μεγαλοποίησε, ώστε να πάρει "τεράστιες" διαστάσεις.

Ενιαίο και συσπειρωμένο κόμμα, που βρίσκονταν στο κέντρο της επαναστατικής κινητοποίησης των μαζών, - αυτή ήταν η εικόνα της κατάστασης του κόμματος μας σ' αυτή την περίοδο.

(1) Βλ. το "Λόγος του ΒΑ. Λένιν στη συνεδρίαση της επιτροπής Πετρούπολης του ΔΣΕΚΡ (μπ) στις 24 (II) του Ιούνη 1917 απ αφορμή την αναβολή της διαδήλωσης" (Απαντα, έκδ. 3η, τομ. 20ος, σελ. 526-527).

3) Η π ε ρ ί ο δ ο ς τ η ς ο ρ γ ά ν ω σ η ς τ η ς ε φ ό δ ο υ (Σ ε π τ έ μ β ρ η ς –Ο χ τ ώ β ρ η ς). Τα βασικά γεγονότα αυτής της περιόδου είναι:

α) η σύγκληση της Δημοκρατικής σύσκε­ψης και η χρεωκοπία της ιδέας του συνασπισμού με τους καντέτους,

β) το πέρασμα των Σοβιέτ της Μόσχας και της Πετρούπολης με το μέρος των μπολσεβίκων,

γ)το συνέδριο των Σοβιέτ της Βόρειας περιοχής και η απόφαση του Σοβιέτ της Πετρούπολης ενάντια στην απομάκρυνση των στρατευμάτων,

δ) η απόφαση της ΚΕ του κόμματος για την εξέγερση και η δημιουργία της Επα­ναστατικής Στρατιωτικής Επιτροπής του Σοβιέτ της Πετρούπολης,

ε) η απόφαση της φρουράς της Πετρού­πολης για ένοπλη υποστήριξη του Σοβιέτ της Πετρούπολης και η οργάνωση του συ­στήματος των επιτρόπων της Επαναστατι­κής Στρατιωτικής Επιτροπής,

στ) η εξόρμηση των ενόπλων δυνάμεων των μπολσεβίκων και η σύλληψη των με­λών της Προσωρινής κυβέρνησης,

ζ) η κατάληψη της εξουσίας από την Επαναστατική Στρατιωτική Επιτροπή του Σοβιέτ της Πετρούπολης και η δημιουρ­γία του Συμβουλίου των Λαϊκών Επιτρό­πων στο 2ο Συνέδριο των Σοβιέτ.

Χαρακτηριστικό γνώρισμα αυτής της περιόδου πρέπει να θεωρείται η γρήγορη όξυνση της κρίσης, η πλήρης σύγχυση ανά­μεσα στους κυβερνητικούς κύκλους, η α­πομόνωση των σοσιαλεπαναστατών και των μενσεβίκων και το μαζικό πέρασμα των ταλαντευόμενων στοιχείων με το μέ­ρος των μπολσεβίκων. Πρέπει να τονι­στεί μια πρωτότυπη ιδιομορφία της ταχτι­κής της επανάστασης σ’ αυτή την περίο­δο. Η ιδιομορφία αυτή βρίσκεται στο γεγονός ότι η επανάσταση προσπαθεί κάθε ή σχεδόν κάθε βήμα της επίθεσης της να το κάνει με τη μορφή της άμυνας. Δε χωρεί αμφιβολία ότι η παρεμπόδιση της μεταφοράς των στρατευμάτων έξω από την Πετρούπολη ήταν ένα σοβαρό επιθετι­κό βήμα της επανάστασης, κι ωστόσο η επίθεση αυτή έγινε με το σύνθημα της ά­μυνας της Πετρούπολης από ενδεχόμενη επίθεση του εξωτερικού εχθρού. Δε χω­ρεί αμφιβολία ότι η δημιουργία της Επα­ναστατικής Στρατιωτικής Επιτροπής ήταν ένα ακόμα πιο σοβαρό βήμα επίθεσης ε­νάντια στην Προσωρινή κυβέρνηση, κι ω­στόσο το βήμα αυτό έγινε με το σύνθη­μα της οργάνωσης του ελέγχου των Σοβιέτ πάνω στις ενέργειες του επιτελείου της στρατιωτικής περιφέρειας. Δε χωρεί αμφιβολία ότι το ανοιχτό πέρασμα της φρουράς με το μέρος της Επαναστατικής Στρατιωτικής Επιτροπής και η οργάνωση διχτύου σοβιετικών επιτρόπων σημείωσαν την αρχή της εξέγερσης κι ωστόσο αυτά τα βήματα έγιναν από την επανάσταση με το σύνθημα της υπεράσπισης του Σοβιέτ της Πετρούπολης από ενδεχόμενες επιθε­τικές ενέργειες της αντεπανάστασης. Η ε­πανάσταση σα να καμουφλάριζε τις επιθε­τικές της ενέργειες με το μανδύα της ά­μυνας για να τραβήξει όσο το δυνατό πιο εύκολα στην τροχιά της τα αναποφά­σιστα, ταλαντευόμενα στοιχεία. Έτσι α­σφαλώς εξηγείται και ο εξωτερικά αμυντικός χαρακτήρας των λόγων, των άρ­θρων και των συνθημάτων αυτής της πε­ριόδου, που το περιεχόμενο τους είχε ω­στόσο βαθιά επιθετικό χαρακτήρα.

Υπήρχαν άραγε διαφορές γνωμών σ' αυτή την περίοδο μέσα στην Κεντρική Επιτροπή; Ναι, υπήρχαν κι όχι μικρής σημα­σίας Για τις διαφωνίες πάνω στο ζήτημα της εξέγερσης μίλησα κιόλας. Οι δια­φωνίες αυτές βρήκαν πέρα για πέρα την έκφραση τους στα πραχτικά της ΚΕ της 10 και 16 του Οχτώβρη. Για το λόγο αυ­τό δεν πρόκειται να επαναλάβω όσα λέ­χθηκαν προηγούμενα. Τώρα είναι ανάγκη να σταθούμε σε τρία ζητήματα: στο ζήτη­μα της συμμετοχής στο προκοινοβούλιο, στο ρόλο των Σοβιέτ, στην εξέγερση και στην ημερομηνία της εξέγερσης. Αυτό εί­ναι ακόμα περισσότερο αναγκαίο, επειδή ο Τρότσκι, στο ζήλο του να προβάλει τον εαυτό του σε περίοπτη θέση, διαστρέ­βλωσε "από απροσεξία" τη θέση του Λέ­νιν πάνω στα δυο τελευταία ζητήματα.

Δε χωρεί αμφιβολία ότι οι διαφωνίες πάνω στο ζήτημα του προκοινοβουλίου εί­χαν σοβαρό χαρακτήρα. Ποιος ήταν, σα να λέμε, ο σκοπός του προκοινοβουλίου; Ήταν να βοηθήσει την αστική τάξη ν' α­πωθήσει τα Σοβιέτ σε δεύτερη μοίρα κα 'να βάλει τα θεμέλια του αστικού κοινο­βουλευτισμού. Άλλο ζήτημα είναι αν μπορούσε το προκοινοβούλιο να εκπληρώσει ένα τέτοιο καθήκον με την επαναστατική κατάσταση που είχε δημιουργηθεί. Τα γε­γονότα έδειξαν ότι ο σκοπός αυτός ήταν απραγματοποίητος και ότι το ίδιο το προ­κοινοβούλιο ήταν ένα κορνιλοφικό έκτρω­μα. Είναι όμως αναμφισβήτητο ότι έναν τέτοιο ακριβώς σκοπό επιδίωκαν οι μενσεβίκοι και οι σοσιαλεπαναστάτες, δημιουρ­γώντας το προκοινοβούλιο. Τι μπορούσε να σημαίνει σ' αυτές τις συνθήκες η συμμετοχή των μπολσεβίκων στο προκοι­νοβούλιο; Τίποτε άλλο από την παραπλά­νηση των προλεταριακών μαζών σχετικά με τον αληθινό χαρακτήρα του προκοινο­βουλίου. Έτσι βασικά εξηγείται και γιατί με τόσο πάθος μαστίγωνε ο Λένιν στα γράμματα του τους οπαδούς της συμμετο­χής στο προκοινοβούλιο. Η συμμετοχή στο προκοινοβούλιο ήταν, αναμφισβήτητα, έ­να σοβαρό λάθος.

Θα ήταν όμως λάθος να νομίσει κα­νείς, όπως κάνει τώρα ο Τρότσκι, ότι οι οπαδοί της συμμετοχής πήγαν στο προκοι­νοβούλιο για να πάρουν οργανικό μέρος στη δουλειά του, για να "μπάσουν το ερ­γατικό κίνημα" "στο κανάλι της σοσιαλ­δημοκρατίας". Αυτό δεν είναι καθόλου σωστό. Αυτό δεν είναι αλήθεια. Αν αυτό ήταν σωστό, το κόμμα δε θα κατόρθω­νε "άψε-σβήσε" να εξαλείψει αυτό το λά­θος με την επιδειχτική αποχώρηση του α­πό το προκοινοβούλιο. Η ζωτικότητα και η επαναστατική δύναμη του κόμματος μας εκφράστηκαν, ανάμεσα στ' άλλα, και στο γεγονός ότι διόρθωσε αυτό το λάθος αστραπιαία.

Και τώρα, επιτρέψτε μου να διορθώσω μια μικρή ανακρίβεια που τρύπωσε στην ανακοίνωση του "επιμελητή" των έργων του Τρότσκι Λέντσνερ, για τη συνεδρία­ση της μπολσεβίκικης φράξιας, που πήρε απόφαση για το ζήτημα του προκοινοβου­λίου. Ο Λέντσνερ αναφέρει ότι στη συνε­δρίαση αυτή ήταν δυο οι ομιλητές, ο Κάμενεφ και ο Τρότσκι. Αυτό δεν είναι σω­στό. Στην πραγματικότητα ήταν τέσσερις οι ομιλητές: δυο υπέρ του μποϋκοτάζ του προκοινοβουλίου (Τρότσκι και Στάλιν) και δυο υπέρ της συμμετοχής (Κάμενεφ και Νόγκιν).

Ακόμα χειρότερα είναι τα πράγματα α­πό μέρος του Τρότσκι, όταν μιλάει για τη θέση του Λένιν σχετικά με το ζήτη­μα της μορφής της εξέγερσης. Απ' όσα λέει ο Τρότσκι βγαίνει το συμπέρασμα ό­τι κατά τη γνώμη του Λένιν το κόμμα έ­πρεπε να πάρει τον Οχτώβρη την εξου­σία "ανεξάρτητα απ' το Σοβιέτ και πί­σω από τις πλάτες του". Κριτικάροντας έ­πειτα αυτή την ανοησία, που την αποδί­δει στο Λένιν, ο Τρότσκι βάζει όλη την τέχνη για να καταλήξει με συγκαταβατικό τόνο στη φράση: "Αυτό θα ήταν λά­θος". Ο Τρότσκι λέει εδώ μια αναλήθεια για το Λένιν, διαστρεβλώνει την άποψη του Λένιν για το ρόλο των Σοβιέτ στην εξέγερση. Θα μπορούσαμε να παραθέσου­με εδώ ένα σωρό ντοκουμέντα, που δεί­χνουν ότι ο Λένιν πρότεινε να καταλη­φθεί η εξουσία μέσω των Σοβιέτ της Πετρούπολης ή της Μόσχας και όχι π ί σ ω απ' τ ι ς πλάτες των Σο­βιέτ. Γιατί χρειάστηκε στον Τρότσκι αυ­τός ο κάτι παραπάνω από παράξενος μύ­θος για τον Λένιν;

Δεν είναι καλύτερα τα πράγματα από μέ­ρους του Τρότσκι, όταν "αναλύει" τη θέ­ση της ΚΕ και του Λένιν πάνω στο ζήτη­μα της ημερομηνίας της εξέγερσης. Αναφέροντας την περίφημη συνεδρίαση της ΚΕ στις 10 του Οχτώβρη, ο Τρότσκι ι­σχυρίζεται ότι στη συνεδρίαση αυτή "πάρ­θηκε απόφαση που έλεγε ότι η εξέγερση έπρεπε να γίνει όχι αργότερα από τις 15 του Οχτώβρη". Απ' αυτά όλα βγαίνει το συμπέρασμα ότι η ΚΕ όρισε σαν ημερο­μηνία έναρξης της εξέγερσης τις 15 του Οχτώβρη και κατόπι η ίδια παραβίασε αυτή την απόφαση, αναβάλλοντας την η­μερομηνία έναρξης της εξέγερσης για τις 25 του Οχτώβρη. Είναι σωστό αυτό; Όχι, δεν είναι σωστό. Η Κεντρική Επιτροπή πήρε σ' αυτή την περίοδο συνολικά δυο αποφάσεις για την εξέγερση, τη μια στις 10 του Οχτώβρη και την άλλη στις 16 Οχτώβρη. Ας διαβάσουμε αυτές τις απο­φάσεις.

Η απόφαση της ΚΕ της 10 του Οχτώ­βρη λέει:

"Η ΚΕ αναγνωρίζει ότι η διεθνής θέ­ση της ρωσικής επανάστασης (εξέγερση του γερμανικού στόλου, σαν ανώτατη εκ­δήλωση της ανάπτυξης σ’ όλη την Ευρώ­πη της παγκόσμιας σοσιαλιστικής επανά­στασης, έπειτα ο κίνδυνος ειρήνης (είναι φανερό ότι γίνεται λόγος για "χωριστή ειρήνη") ανάμεσα στους ιμπεριαλιστές με σκοπό να πνίξουν την επανάσταση στη Ρωσία), όπως και η στρατιωτική κατάστα­ση (αναμφισβήτητη απόφαση της ρωσι­κής αστικής τάξης και του Κερένσκι και Σια να παραδώσουν την Πετρούπολη στους γερμανούς), καθώς επίσης και η κατάχτηση της πλειοψηφίας στα Σοβιέτ από το κόμμα του προλεταριάτου - όλα αυτά σε σύνδεση με την εξέγερση των α­γροτών και τη μεταστροφή της λαϊκής ε­μπιστοσύνης υπέρ του κόμματος μας (ε­κλογές της Μόσχας), τέλος η ολοφάνερη προετοιμασία ενός δεύτερου πραξικοπήμα­τος αλά Κορνίλοφ (απομάκρυνση των στρατευμάτων από την Πετρούπολη, μεταφορά κοζάκων στην Πετρούπολη, κύκλω­ση του Μίνσκ από κοζάκους, κλπ.) - ό­λα αυτά βάζουν στην ημερήσια διάταξη την ένοπλη εξέγερση.

Η Κεντρική Επιτροπή, αναγνωρίζοντας έ­τσι ότι η ένοπλη εξέγερση είναι αναπόφευχτη και ότι ωρίμασε πέρα για πέρα, καλεί όλες τις οργανώσεις του κόμματος να καθοδηγούνται απ' αυτή τη θέση και να συζητάν και να λύνουν όλα τα πραχτι­κά ζητήματα ξεκινώντας απ' αυτή την ά­ποψη, (συνέδριο των Σοβιέτ της Βόρειας περιοχής, απομάκρυνση των στρατευμά­των από την Πετρούπολη, δράση των κα­τοίκων της Μόσχας και του Μίσνκ, κλπ.)"

Η απόφαση της σύσκεψης της ΚΕ με τα υπεύθυνα στελέχη στις 16 του Οχτώβρη λέει τα εξής:

"Η συνέλευση χαιρετίζει ολόψυχα και υ­ποστηρίζει ολοκληρωτικά την απόφαση της ΚΕ, καλεί όλες τις οργανώσεις και όλους τους εργάτες και στρατιώτες να ε­τοιμάζονται ολόπλευρα και εντατικά για την ένοπλη εξέγερση και να υποστηρίξουν το Κέντρο, που δημιουργήθηκε για το σκοπό αυτό από την Κεντρική Επιτρο­πή, εκφράζει επίσης την απόλυτη πεποί­θηση ότι η ΚΕ και το Σοβιέτ θα ορί­σουν έγκαιρα την ευνοϊκή στιγμή και τα κατάλληλα μέσα για την έναρξη της επί­θεσης".

Όπως βλέπετε, τον Τρότσκι τον πρόδωσε η μνήμη του σχετικά με την ημερομη­νία της εξέγερσης και την απόφαση της ΚΕ για την εξέγερση.

Δεν έχει καθόλου δίκιο ο Τρότσκι, ό­ταν ισχυρίζεται ότι ο Λένιν υποτιμούσε τη σοβιετική νομιμότητα, ότι ο Λένιν δεν καταλάβαινε τη σοβαρή σημασία της κα­τάληψης της εξουσίας από το Παν-ρωσικό συνέδριο των Σοβιέτ στις 25 του Ο­χτώβρη και ότι τάχα γι' αυτό ακριβώς ο Λένιν επέμενε να καταληφθεί η εξουσία πριν από τις 25 του Οχτώβρη. Αυτό δεν είναι σωστό. Ο Λένιν πρότεινε να καταλη­φθεί η εξουσία πριν από τις 25 του Ο­χτώβρη για δυο λόγους. Πρώτο, γιατί οι αντεπαναστάτες μπορούσαν σε οποιαδήπο­τε στιγμή να παραδώσουν την Πετρούπο­λη, πράγμα που θα μπορούσε να αποκεφα­λίσει την εξέγερση που ανέβαινε και γι' αυτό κάθε μέρα ήταν πολύτιμη. Δεύτερο, γιατί το λάθος του Σοβιέτ της Πετρούπο­λης, που όρισε α ν ο ι χ τ ά κι έδωσε σε πλατιά δημοσιότητα την ημέρα της ε­ξέγερσης (25 του Οχτώβρη), δε μπορού­σε να διορθωθεί αλλιώτικα παρά με το να γίνει η εξέγερση στην πράξη πριν από την επίσημη ημερομηνία έναρξης της εξέγερσης. Δηλαδή εδώ ο Λένιν έβλεπε την εξέγερση σαν τέχνη και δε μπορού­σε να μην ξέρει ότι ο εχθρός, όντας πλη­ροφορημένος (εξαιτίας της απροσεξίας του Σοβιέτ της Πετρούπολης) για την ημέρα της εξέγερσης, θα προσπαθούσε οπωσδή­ποτε να προετοιμαστεί γι ' αυτή την ημέ­ρα και γι' αυτό ήταν απαραίτητο να προ­ληφθεί ο εχθρός, δηλαδή ν' αρχίσει η ε­ξέγερση οπωσδήποτε πριν από την ημερο­μηνία που ανακοινώθηκε επίσημα. Έτσι κυρίως εξηγείται και το πάθος με το ο­ποίο ο Λένιν μαστίγωσε στα γράμματα του τους φετιχιστές της ημερομηνίας της 25 του Οχτώβρη. Τα γεγονότα έδειξαν ότι ο Λένιν είχε πέρα για πέρα δίκιο. Είναι γνωστό ότι η εξέγερση άρχισε πριν από το Πανρωσικό Συνέδριο των Σοβιέτ. Εί­ναι γνωστό ότι η εξουσία καταλήφθηκε ουσιαστικά πριν από την έναρξη του Παν-ρωσικού Συνεδρίου των Σοβιέτ και δεν καταλήφθηκε από το Συνέδριο των Σοβι­έτ, αλλά από το Σοβιέτ της Πετρούπο­λης, από την Επαναστατική Στρατιωτική Επιτροπή. Το Συνέδριο των Σοβιέτ παρέλαβε απλώς την εξουσία από τα Σοβιέτ της Πετρούπολης Να γιατί τα α­τέλειωτα επιχειρήματα του Τρότσκι για τη σημασία της σοβιετικής νομιμότητας είναι ολότελα περιττά.

Ζωντανό και ρωμαλέο κόμμα, επικεφα­λής των επαναστατικών μαζών, που βάδι­ζαν στην έφοδο και ανάτρεπαν την αστι­κή τάξη, τέτοιο ήταν το κόμμα μας σ' αυ­τή την περίοδο.

Έτσι έχει το ζήτημα με τους μύθους για την προετοιμασία του Οχτώβρη.

ΙΙΙ

ΤΡΟΤΣΚΙΣΜΟΣ Ή ΛΕΝΙΝΙΣΜΟΣ

Μιλήσαμε παραπάνω για τους μύθους που διαδίδουν ο Τρότσκι και οι ομοϊδεά­τες του ενάντια στο κόμμα και το Λένιν, σε σχέση με τον Οχτώβρη και την προε­τοιμασία του. Ξεσκεπάσαμε και αναιρέσα­με αυτούς τους μύθους. Μπαίνει όμως το ερώτημα: γιατί χρειάστηκαν στον Τρό­τσκι όλοι αυτοί οι μύθοι για τον Οχτώ­βρη και την προετοιμασία του Οχτώβρη, για το Λένιν και το κόμμα του Λένιν; Για­τί χρειάστηκαν οι νέες συγγραφικές εξορμήσεις του Τρότσκι ενάντια στο κόμμα; Ποιό είναι το νόημα και ο αντικειμενικός σκοπός αυτών των εξορμήσεων τώρα που το κόμμα δε θέλει να ασχολείται με συζη­τήσεις, τώρα που το κόμμα είναι πνιγμέ­νο από ένα σωρό επείγοντα καθήκοντα, τώρα που έχει ανάγκη από μια ομόθυμη δουλειά για την ανόρθωση της οικονομίας και όχι από νέα πάλη για παλιά ζητήμα­τα; Τι του χρειάστηκε του Τρότσκι να τραβήξει το κόμμα προς τα πίσω, σε νέες συζητήσεις;

Ο Τρότσκι ισχυρίζεται ότι όλα αυτά εί­ναι αναγκαία για τη "μελέτη" του Οχτώ­βρη. Όμως δε μπορεί άραγε κανείς να με­λετήσει τον Οχτώβρη χωρίς να προσβά­λει για μια ακόμα φορά το κόμμα και τον αρχηγό του το Λένιν; Τι είδους "ιστορία" του Οχτώβρη είναι αυτή, που αρχίζει και τελειώνει με τη δυσφήμηση του κύριου παράγοντα της Οχτωβριανής εξέγερσης, με τη δυσφήμηση του κόμματος, που ορ­γάνωσε και πραγματοποίησε αυτή την ε­ξέγερση; Όχι, δεν πρόκειται εδώ για μελέ­τη του Οχτώβρη. Ετσι δε μελετούν τον Οχτώβρη. Δε γράφουν ε τ σ ι την ιστο­ρία του Οχτώβρη. Είναι ολοφάνερο ότι άλλη είναι η "πρόθεση". Και η "πρόθεση" αυτή, σύμφωνα με όλα τα στοιχεία, είναι ότι ο Τρότσκι κάνει στις συγγραφικές του εξορμήσεις μια ακόμα (μόνο μια;) απόπει­ρα να προετοιμάσει τους όρους για την υ­ποκατάσταση του λενινισμού από τον τροτσκισμό. Ο Τρότσκι χρειάζεται "πάση θυ­σία" να δυσφημήσει το κόμμα, τα στελέ­χη του που πραγματοποίησαν την εξέγερ­ση, για να περάσει από τη δυσφήμηση του κόμματος στη δυσφήμηση του λενινισμού. Και η δυσφήμηση του λενινισμού του εί­ναι απαραίτητη για να πασάρει τον τροτσκισμό σαν τη "μοναδική", "προλεταρια­κή" (μην το παίρνετε γι’ αστείο!) ιδεολο­γία. Όλα αυτά γίνονται βέβαια (ά, βέ­βαια!), κάτω από τη σημαία του λενινι­σμού, για να γίνει η διαδικασία του πασαρίσματος "όσο το δυνατό πιο ανώδυνα".

Αυτού βρίσκεται η ουσία των τελευταί­ων συγγραφικών εξορμήσεων του Τρότσκι.

Γι' αυτό οι συγγραφικές αυτές εξορμή­σεις του Τρότσκι βάζουν με όλη την οξύ­τητα το ζήτημα του τροτσκισμού.

Ώστε λοιπόν, τι είναι ο τροτσκισμός;

Ο τροτσκισμός χαρακτηρίζεται από τρία γνωρίσματα που τον θέτουν σε αδιάλλα­κτη αντίθεση με το λενινισμό.

Ποιά είναι αυτά τα χαρακτηριστικά γνωρίσματα;

Π ρ ώ τ ο. Τροτσκισμός είναι η θεωρία της "διαρκούς" (αδιάκοπης) επανάστασης. Τι σημαίνει όμως διαρκής επανάσταση με την τροτσκιστική της έννοια; Είναι μια ε­πανάσταση που δεν υπολογίζει την άπο­ρη αγροτιά σαν επαναστατική δύναμη. Η "διαρκής" επανάσταση του Τρότσκι είναι, όπως λέει ο Λένιν, "υπερπήδηση" του α­γροτικού κινήματος, "παιχνίδι με την κα­τάληψη της εξουσίας". Που βρίσκεται ο κίνδυνος αυτής της θεωρίας; Βρίσκεται στο ότι μια τέτοια επανάσταση, αν κανείς έκανε απόπειρα να την πραγματοποιήσει, θα κατάληγε σε αναπόφευχτη χρεωκοπία, γιατί θα αποσπούσε από το ρωσικό προ­λεταριάτο το σύμμαχο του, δηλαδή την άπορη αγροτιά. Έτσι ακριβώς εξηγείται και η πάλη που κάνει ο λενινισμός ενάντια στον τροτσκισμό από τα 1905 ακόμα. Πως εκτιμά ο Τρότσκι το λενινισμό από την άποψη αυτής της πάλης; Τον βλέπει σα θεωρία, που περιέχει "αντεπαναστατικά χαρακτηριστικά". Που στηρίζεται η φοβερή και τρομερή αυτή γνώμη για το λενινισμό; Στηρίζεται στο ότι ο λενινισμός υπεράσπισε και περιφρούρησε τον καιρό που έπρεπε την ιδέα της διχτατορίας του προλεταριάτου και της αγροτιάς.

Ο Τρότσκι όμως δεν περιορίζεται σ' αυ­τή τη φοβερή και τρομερή του γνώμη. Προχωρεί πιο πέρα και ισχυρίζεται ότι: "Όλο το οικοδόμημα του λενινισμού είναι σήμερα χτισμένο πάνω στο ψέμα και την καλπιά και κλείνει μέσα του το φαρμακε­ρό σπέρμα της ίδιας της αποσύνθεσης του", (βλ. γράμμα του Τρότσκι στον Τσχέιτζε στα 1913). Όπως βλέπετε, έχου­με να κάνουμε με δυο αντίθετες κατευθύν­σεις.

Δ ε ύ τ ε ρ ο. Τροτσκισμός σημαίνει δυσπιστία προς τη μπολσεβίκικη κομματικότητα, προς τη μονολιθικότητα του κόμμα­τος, προς την εχθρότητα του κόμματος απέναντι στα οπορτουνιστικά στοιχεία. Ο τροτσκισμός στον οργανωτικό τομέα είναι η θεωρία της συμβίωσης των επαναστα­τών και των οπορτουνιστών, των ομάδων και των μικροομάδων στους κόλπους ε­νός ενιαίου κόμματος. Θα σας είναι ασφα­λώς γνωστή η ιστορία του συνασπισμού του Αυγούστου του Τρότσκι, όπου συνερ­γάζονταν εγκάρδια μαρτοφικοί και οτζοβιστές, λικβινταριστές και τροτσκιστές, παρι­στάνοντας ένα "πραγματικό" κόμμα. Εί­ναι γνωστό ότι αυτό το κόμμα, που απο­τελούνταν από κουρέλια, επιδίωκε τη διάλυση του μπολσεβίκικου κόμματος. Ποιες ήταν τότε οι "διαφωνίες μας"; Ότι ο λενινισμός έβλεπε σαν εγγύηση για την ανά­πτυξη του προλεταριακού κόμματος τη δι­άλυση του συνασπισμού του Αυγούστου, ενώ ο τροτσκισμός έβλεπε αυτό το συνα­σπισμό σα βάση για τη δημιουργία ενός "πραγματικού" κόμματος.

Όπως βλέπετε, έχουμε πάλι να κάνουμε με δυο αντίθετες κατευθύνσεις.

Τ ρ ί τ ο. Τροτσκισμός σημαίνει δυσπι­στία προς τους ηγέτες του μπολσεβικισμού, προσπάθεια για τη δυσφήμηση τους, για την αμαύρωση τους. Δεν ξέρω ούτε έ­να ρεύμα μέσα στο κόμμα, που θα μπο­ρούσε να συγκριθεί με τον τροτσκισμό ό­σον αφορά τη δυσφήμηση των ηγετών του λενινισμού ή των κεντρικών οργάνων του κόμματος. Τι μπορεί να πει λ.χ. κανείς για τη "γεμάτη φιλοφροσόνη" κρίση του Τρότσκι σχετικά με το Λένιν, που τον χαρακτηρίζει "εξ επαγγέλματος εκμεταλλευ­τή καθετί του καθυστερημένου μέσα στο ρωσικό εργατικό κίνημα". (Βλ. στο ίδιο μέρος). Κι όμως αυτή δεν είναι καθόλου η πιο "ευγενική" κρίση απ' όλες τις "ευγενι­κές" κρίσεις του Τρότσκι που υπάρχουν.

Πως μπόρεσε να συμβεί ώστε ο Τρότσκι, που έσερνε μαζί του ένα όχι και τόσο ευ­χάριστο φορτίο αμαρτίες να βρεθεί, παρ’ όλα αυτά, στις γραμμές των μπολσεβί­κων τον καιρό του κινήματος του Οχτώ­βρη; Αυτό έγινε γιατί ο Τρότσκι παράτη­σε (παράτησε στην πράξη) αυτό το φορ­τίο, το έκρυψε στη ντουλάπα. Χωρίς αυ­τή την "εγχείρηση" δε θα μπορούσε να υπάρξει σοβαρή συνεργασία με τον Τρό­τσκι. Η θεωρία του συνασπισμού του Αυ­γούστου, δηλαδή η θεωρία της ενότητας με τους μενσεβίκους, είχε ήδη συντριφτεί από την επανάσταση και πεταχτεί μα­κριά γιατί, για ποιά ενότητα μπορούσε να γίνει λόγος όταν είχαμε ένοπλη πά­λη ανάμεσα στους μπολσεβίκους και τους μενσεβίκους; Στον Τρότσκι δεν απόμεινε τίποτε άλλο να κάνει παρά να αναγνω­ρίσει το γεγονός ότι η θεωρία του αυτή ήταν πια άχρηστη.

Με τη θεωρία της διαρκούς επανάστα­σης "συνέβηκε" η ίδια ακριβώς όχι ευχά­ριστη ιστορία, γιατί κανείς από τους μπολσεβίκους δεν έκανε τη σκέψη να κα­ταλάβει την εξουσία την επόμενη μέρα της επανάστασης του Φλεβάρη και ο Τρότσκι δε μπορούσε παρά να ξέρει ότι οι μπολσεβίκοι δε θα του επέτρεπαν -για να αναφέρουμε τα λόγια του Λέ­νιν - "να παίξει με την κατάληψη της ε­ξουσίας". Στον Τρότσκι δεν απόμεινε τί­ποτε άλλο να κάνει από το να αναγνω­ρίσει την πολιτική των μπολσεβίκων, την πολιτική της πάλης για την εξασφάλιση της επιρροής στα Σοβιέτ, της πάλης για την κατάχτηση της αγροτιάς. Όσο για το τρίτο χαρακτηριστικό γνώρισμα του τροτσκισμού (δυσπιστία προς τους μπολσεβίκους ηγέτες), αυτό δε μπορούσε φυσικά παρά να υποχωρήσει σε δεύτερη μοί­ρα ύστερα απ’ την ολοφάνερη χρεωκο­πία των δυο πρώτων χαρακτηριστικών γνωρισμάτων.

Μπορούσε άραγε ο Τρότσκι σε μια τέ­τοια κατάσταση πραγμάτων να μην κρύ­ψει το φορτίο του στη ντουλάπα και να μην ακολουθήσει τους μπολσεβίκους, αυ­τός, που δεν είχε καμιά κάπως σοβαρή ομάδα να τον ακολουθήσει και που είχε έρθει στους μπολσεβίκους σαν πολιτική μονάδα χωρίς στρατό; Βέβαια, δε μπο­ρούσε!

Τι δίδαγμα βγαίνει λοιπόν από τα παραπάνω; Ένα μόνο: μια διαρκής συνεργα­σία των λενινιστών με τον Τρότσκι δεν είναι δυνατή παρά μόνο στην περίπτωση που ο Τρότσκι θ' απαρνηθεί ολοκληρωτι­κά το παλιό φορτίο, στην περίπτωση που θα προσχωρήσει ολοκληρωτικά στο λενι­νισμό. Ο Τρότσκι γράφει για τα διδάγματα του Οχτώβρη, ξεχνάει όμως ότι, εκτός απ’ όλα τα άλλα διδάγματα, υπάρ­χει και ένα άλλο ακόμα δίδαγμα του Οχτώβρη, που μόλις το ανάφερα παραπά­νω και που έχει πρωταρχική σημασία για τον τροτσκισμό. Δε θα έκανε κακό αν ο τροτσκισμός ήθελε να πάρει υπόψη του κι αυτό το δίδαγμα του Οχτώβρη. Αυτό όμως το δίδαγμα δεν ωφέλησε, ό­πως φαίνεται, τον τροτσκισμό. Και να που προσπαθούν τώρα να βγάλουν ξανά στο φως το παλιό φορτίο του τροτσκι­σμού που το είχαν κρύψει στη ντουλάπα τις μέρες του κινήματος του Οχτώβρη, με την ελπίδα να βρουν πελάτες, μια που η αγορά μας γίνεται πιο πλατιά. Εί­ναι αναμφίβολο ότι με τις νέες συγγρα­φικές εξορμήσεις του Τρότσκι έχουμε μια απόπειρα για επάνοδο στον τροτσκισμό, για "ξεπέρασμα" του λενινισμού, για λα­θραίο μπάσιμο και επιβολή όλων των ι­διομορφιών του τροτσκισμού. Ο νέος τροτσκισμός δεν είναι μια απλή επανάληψη του παλιού τροτσκισμού, είναι αρκετά μαδημένος και ξεγυμνωμένος, είναι ασύγ­κριτα πιο μαλακός στο πνεύμα και πιο μετριοπαθής στη μορφή απ' ό,τι ο παλι­ός τροτσκισμός, όμως αναμφίβολα διατη­ρεί στην ουσία όλες τις ιδιομορφίες του παλιού τροτσκισμού. Ο νέος τροτσκισμός δεν τολμά να ταχθεί ανοιχτά ενά­ντια στο λενινισμό, σα μαχητική δύνα­μη, αλλά προτιμά να ενεργεί κάτω από την κοινή σημαία του λενινισμού, και να εμφανίζεται κάτω από το σύνθημα της ερμηνείας, της βελτίωσης του λενινι­σμού. Κι αυτό γιατί είναι αδύνατος. Δε μπορούσε να θεωρούμε τυχαίο το γεγο­νός ότι η εξόρμηση του νέου τροτσκι­σμού συνέπεσε με το θάνατο του Λένιν. Αν ήταν ζωντανός ο Λένιν ο τροτσκισμός δε θα τολμούσε να κάνει αυτό το ριψοκίνδυνο βήμα.

Σε τι συνίστανται τα χαρακτηριστικά γνωρίσματα του νέου τροτσκισμού;

1) Σ τ ο ζ ή τ η μ α τ η ς " δ ι α ρ κ ο ύ ς " ε π α ν ά σ τ α σ η ς, ο νέος τροτσκισμός δε θεωρεί αναγκαίο να υπερασπίσει ανοιχτά τη θεωρία της "διαρκούς" επανάστασης. Διαπιστώνει "απλώς" ότι η Οχτωβριανή Επανά­σταση επιβεβαίωσε ολοκληρωτικά την ιδέα της "διαρκούς" επανάστασης. Α­πό εδώ βγάζει το ακόλουθο συμπέρασμα: στο λενινισμό αξιοσημείωτο και παραδεχτό είναι ό,τι έγινε ύστερα α­πό τον πόλεμο, στην περίοδο της Οχτωβριανής Επανάστασης, και αντίθε­τα, είναι λαθεμένο και απαράδεχτο ό,τι έγινε πριν από τον πόλεμο, πριν από την Οχτωβριανή Επανάσταση. Απ' εδώ βγαίνει η θεωρία των τροτσκι­στών για τη διαίρεση του λενινισμού σε δυο μέρη: στον προπολεμικό λενινισμό, στον "παλιό", "ακατάλληλο" λε­νινισμό, με την ιδέα του της διχτατορίας του προλεταριάτου και της αγροτιάς, και στο νέο, το μεταπολεμικό, τον οχτωβριανό λενινισμό, που οι τροτσκιστές υπολογίζουν να τον προσαρμόσουν στις απαιτήσεις του τρο­τσκισμού. Αυτή η θεωρία της διαίρε­σης του λενινισμού σε δυο μέρη χρει­άζεται στον τροτσκισμό σαν ένα πρώ­το, λίγο-πολύ "παραδεχτό" βήμα, που θα διευκολύνει τα επόμενα βήματα του στην πάλη ενάντια στο λενινισμό.

Ο λενινισμός όμως δεν είναι μια εκλεχτική θεωρία, που συγκολλήθηκε από ποικιλόμορφα στοιχεία και επιτρέπει τη δυνατότητα διχοτόμησης του. Ο λενινισμός είναι μια ολοκληρωμένη θεω­ρία, που γεννήθηκε στα 1903, πέρασε τις δοκιμασίες τριών επαναστάσεων και βαδίζει τώρα μπροστά, σαν μαχητι­κή σημαία του παγκόσμιου προλεταρι­άτου.

"Ο μπολσεβικισμός - λέει ο Λένιν -υπάρχει σαν ρεύμα πολιτικής σκέψης και σαν πολιτικό κόμμα από τα 1903. Μόνο η ιστορία του μπολσεβικισμού σ' όλη την περίοδο της ύπαρξης του μπορεί να εξηγήσει ικανοποιητικά, για­τί μπόρεσε να διαμορφώσει και να διατηρήσει μέσα στις πιο δύσκολες συν­θήκες τη σιδερένια πειθαρχία, που ή­ταν απαραίτητη για τη νίκη του προ­λεταριάτου" (βλ. τομ. 25ος, σελ. 174).

Μπολσεβικισμός και λενινισμός είναι ένα και το ίδιο πράγμα. Είναι δυο ονό­ματα ενός και του ίδιου πράγματος. Γι’ αυτό η θεωρία της διαίρεσης του λενι­νισμού σε δυο μέρη είναι μια θεωρία εξαφάνισης του λενινισμού, θεωρία υποκατάστασης του λενινισμού από τον τροτσκισμό.

Δε χρειάζεται καν να πούμε ότι το κόμμα δε μπορεί να συμβιβαστεί μ’ αυ­τή την αλλόκοτη θεωρία.

2) Σ τ ο ζ ή τ η μ α τ η ς κ ο μ μ α τ ι κ ό τ η τ α ς. Ο παλιός τροτσκισμός ήθελε να υπονομεύσει τη μπολσεβίκικη κομματικότητα, χρησιμοποιώντας τη θεωρία (και την πράξη) της ενότητας με τους μενσεβίκους. Όμως η θεωρία αυτή ρεζιλεύτηκε τόσο, που δε θέ­λουν τώρα ούτε καν να τη θυμούνται. Για την υπονόμευση της κομματικότητας ο σύγχρονος τροτσκισμός εφεύρε μια νέα, λιγότερο σκανδαλώδικη και σχεδόν "δημοκρατική" θεωρία, τη θεωρία της αντιπαράθεσης των παλιών κομμματικών στελεχών στα νέα κομματικά μέλη. Για τον τροτσκισμό δεν υπάρχει μια ενιαία και αδιαίρετη ιστορία του κόμματος μας. Ο τροτσκισμός χωρίζει την ιστορία του κόμματος μας σε δυο άνισα μέρη, στην περίοδο πριν από τον Οχτώβρη και στην περίοδο ύστερα από τον Οχτώβρη. Η περίοδος πριν από τον Οχτώβρη δεν αποτελεί ουσιαστικά ιστορία, αλλά "προϊστορία" του κόμματος μας, είναι μια ασήμαντη ή, το πολύ-πολύ, μια ό­χι και τόσο σοβαρή προπαρασκευαστι­κή περίοδος του κόμματος μας. Αντίθετα, το μέρος της ιστορίας του κόμ­ματος μας ύστερα από τον Οχτώβρη είναι η πραγματική, η αυθεντική ιστο­ρία. Τότε είχαμε τα "παλιά", "προϊστο­ρικά", ασήμαντα στελέχη του κόμμα­τος μας. Τώρα, έχουμε νέο, πραγματι­κό, "ιστορικό" κόμμα. Είναι ζήτημα αν χρειάζεται να αποδείξουμε ότι αυτό το πρωτότυπο σχήμα της ιστορίας του κόμματος είναι σχήμα υπόσκαψης της ενότητας ανάμεσα στα παλιά και στα νέα στελέχη του κόμματος μας, σχή­μα διάλυσης της μπολσεβίκικης κομματικότητας.

Δε χρειάζεται καν να πούμε ότι το κόμμα δε μπορεί να συμβιβαστεί μ' αυ­τό το αλλόκοτο σχήμα.

3) Σ τ ο ζ ή τ η μ α τ ω ν η γ ε τ ώ ν τ ο υ μ π ο λ σ ε β ι κ ι σ μ ο ύ. Ο παλιός τροτσκισμός προσπάθησε να δυσφημήσει το Λένιν λίγο-πολύ ανοι­χτά, χωρίς να φοβάται τις συνέπειες, ο νέος τροτσκισμός ενεργεί με μεγα­λύτερη σύνεση, προσπαθεί να κάνει τη δουλειά του παλιού τροτσκισμού, ε­παινώντας τάχα, εξυμνώντας το Λέ­νιν. Νομίζω ότι αξίζει τον κόπο να α­ναφέρουμε μερικά παραδείγματα.

Το κόμμα ξέρει το Λένιν σαν αδιάλλαχτο επαναστάτη. Όμως ξέρει επί­σης ότι ο Λένιν ήταν συνετός, δεν α­νεχόταν όσους ξεπερνούσαν το μέ­τρο και συχνά έκοβε με σταθερό χέρι τη φόρα εκείνων που παρασύρονταν σε τρομοκρατικές ενέργειες κι ανάμεσα τους και του ίδιου του Τρότσκι. Ο Τρότσκι θίγει αυτό το θέμα στο βι­βλίο του "Για το Λένιν". Όμως σύμφω­να με το δικό του χαρακτηρισμό βγαί­νει ότι ο Λένιν δεν έκανε τίποτε άλ­λο από το "να καρφώνει στα μυαλό ολονών σε κάθε ευκαιρία την ιδέα για το αναπόφευχτο της τρομοκρατίας". Έτσι δημιουργείται η εντύπωση ότι ο Λένιν ήταν ο πιο αιμοδιψής απ' όλους τους αιμοδιψείς μπολσεβίκους.

Γιατί χρειάστηκε στον Τρότσκι αυτή η περιττή κι ολότελα αδικαιολόγητη υ­περβολή;

Το κόμμα ξέρει το Λένιν σαν υποδειγ­ματικό κομματικό άνθρωπο, που δεν α­γαπούσε να λύνει τα ζητήματα μόνος του, χωρίς το καθοδηγητικό κολλεχτιβιστικό όργανο, στα πεταχτά, χωρίς να τα σφυγομετρά προσεχτικά και να τα ελέγχει, ο Τρότσκι θίγει στο βι­βλίο του κι αυτή την πλευρά του ζητή­ματος. Όμως εκείνο που μας παρουσιά­ζει, δεν είναι ο Λένιν, αλλά ένας κινέζος μανδαρίνος, που λύνει τα σπου­δαιότερα ζητήματα στην ησυχία του γραφείου του, όπως του κατεβεί στο κεφάλι.

Θέλετε να μάθετε πως έλυσε το κόμ­μα μας το ζήτημα της διάλυσης της Συνταχτικής Συνέλευσης; Ακούστε τον Τρότσκι:

"Πρέπει, βέβαια, να διαλύσουμε τη Συ­νταχτική Συνέλευση - έλεγε ο Λέ­νιν - μα τι να κάνουμε με τους αρι­στερούς σοσιαλεπαναστάτες;

Εδώ όμως μας καθησύχασε πολύ ο γέρο-Νάτανσον. Ήρθε να μας "συμ­βουλευτεί" και τα πρώτα λόγια του ή­ταν:

- Μου φαίνεται πως θα χρειαστεί να διαλύσουμε με τη βία τη Συνταχτική Συνέλευση.

- Μπράβο! - αναφώνησε ο Λένιν -το σωστό σωστό! Όμως θα συμφωνήσουν μ' αυτό οι δικοί μας;

- Μερικοί από τους δικούς μας ταλαντεύονται, μα νομίζω πως στο τέλος θα συμφωνήσουν - απάντησε ο Νάτανσον".

Έτσι γράφεται η ιστορία.

Θέλετε μα μάθετε πως έλυσε το κόμμα το ζήτημα του Ανώτατου πολεμικού Συμβουλίου; Ακούστε τον Τρότσκι:

"Χωρίς σοβαρούς και έμπειρους στρα­τιωτικούς δε θα βγούμε απ' αυτό το χάος, - έλεγε στο Βλαντίμιρ Ίλιτς κά­θε φορά, ύστερα από την επίσκεψη του στο στρατηγείο.

- Αυτό, καθώς φαίνεται, είναι σωστό. Μόνο μη μας προδώσουν...

- Θα τοποθετήσουμε πλάι στον καθένα από ένα επίτροπο.

- Κι ακόμα καλύτερα δυο, - αναφώνησε ο Λένιν - και μάλιστα με σταθερό χέρι. Δε γίνεται να μην έχουμε κομμουνιστές σταθερούς.

Έτσι γεννήθηκε η ιδέα της συγκρότησης του Ανώτατου πολεμικού Συμβουλίου".

Έτσι γράφει ο Τρότσκι την ιστορία.

Γιατί χρειάστηκαν στον Τρότσκι τα παραμύθια αυτά της χαλιμάς που εκθέτουν το Λένιν; Μήπως για την εξύμνηση του αρχηγού του κόμματος Β.Ι. Λένιν; Δε φαίνεται να είναι έτσι.

Το κόμμα γνωρίζει το Λένιν σαν το μεγαλύτερο μαρξιστή της εποχής μας, βαθύ θεωρητικό και εμπειρότατο επα­ναστάτη, που γι' αυτόν είναι ξένο και το παραμικρότερο ίχνος μπλανκισμού. Ο Τρότσκι θίγει στο βιβλίο του κι αυ­τή την πλευρά του ζητήματος. Όμως ο δικός του χαρακτηρισμός δε μας δίνει το γίγαντα Λένιν, αλλά ένα κάποιο νάνο μπλανκιστή, που συμβουλεύει το κόμμα στις μέρες του Οχτώβρη "να πάρει την εξουσία στα δικά του τα χέ­ρια, ανεξάρτητα απ' το Σοβιέτ και πί­σω απ' τι πλάτες του Σοβιέτ". Όπως εί­πα όμως και πιο πάνω, αυτός ο χαρακτηρισμός δεν ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα ούτε κατά ένα γιώτα.

Γιατί του Τρότσκι του χρειάστηκε αυ­τή η χτυπητή... ανακρίβεια; Δεν έχου­με εδώ άραγε μια απόπειρα να δυσφημιστεί "λιγουλάκι" ο Λένιν;

Αυτά είναι τα χαρακτηριστικά γνωρί­σματα του νέου τροτσκισμού.

Που βρίσκεται ο κίνδυνος από το νέο τροτσκισμό;

Βρίσκεται στο γεγονός ότι σύμφωνα μ' όλο το εσωτερικό του περιεχόμενο ο τροτσκισμός έχει όλες τις πιθανότη­τες να γίνει κέντρο και πόλος συγκέν­τρωσης των μη προλεταριακών στοι­χείων που επιδιώκουν ν' αδυνατίσουν, να αποσυνθέσουν τη διχτατορία του προλεταριάτου.

Και τι θα γίνει τώρα; - Θα ρωτήσετε, ποιά είναι τα άμεσα καθήκοντα του κόμματος σε σχέση με τις νέες συγ­γραφικές εξορμήσεις του Τρότσκι;

Ο τροτσκισμός εξορμά τώρα για να δυσφημήσει το μπολσεβικισμό και να υποσκάψει τις βάσεις του. Το καθήκον του κόμματος είναι να θάψει τον τροτσκισμό σαν ιδεολογικό ρεύμα.

Μιλάνε για διωγμούς ενάντια στην α­ντιπολίτευση και για πιθανότητα διά­σπασης. Αυτά είναι ανοησίες, σύντρο­φοι. Το κόμμα μας είναι γερό και δυνα­τό. Δε θα επιτρέψει κανενός είδους διασπάσεις. Όσο για τους διωγμούς, ε­γώ είμαι κατηγορηματικά αντίθετος. Δε μας χρειάζονται τώρα διωγμοί, αλλά πλατιά ιδεολογική πάλη ενάντια στον τροτσκισμό που αναβιώνει.

Εμείς δε θελήσαμε και δεν επιδιώξαμε αυτή τη συζήτηση από τον τύπο. ο τροτσκισμός μας την επιβάλλει με τις αντιλενινιστικές του εξορμήσεις. Τι να γίνει; Είμαστε έτοιμοι, σύντροφοι.

"Πράβντα" αρ, φύλλου 269, 26 του Νοέμβρη 1924